Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » В помощь учителю » Школьный психолог |
«Қиын балалармен әлеуметтік педагогикалық-психологиялық жұмыстың әдістері мен технологиясы»
| Тақырыбы: «Қиын балалармен әлеуметтік педагогикалық-психологиялық жұмыстың әдістері мен технологиясы» Жалпы білім беретін орта мектептерде тәрбие жұмыстарын одан әрі жетілдіру, оқушылардың тәртіп бұзушылығын болдырмауды алдын алудың формалары мен әдістері белгіленген. Әрине, жекелеген оқушылардың қоғамға жат мінез-құлықтар көрсетуі және заң тәртібін бұзуы, мектеп және жұртшылықтың тәрбие жұмыстарынан кеткен кемшіліктерден демекпіз. Қиын балаларды қайта тәрбиелеу, қоғамдық орындарда тәртіп сақтау және заң нормаларын ұстау, оқушылардың күнделікті әдет-дағдыларына сіңіру мемлекеттік міндет ретінде қарастырылып отыр. Бұл істі шаруашылық, әкімшілік ұйымдар, қоғамдық ұйымдар, мектептер мен отбасылардың бірлесе отырып атқаруы қажет. «Қиын» оқушыларды тәрбиелеу мәселесі мұғалімдердің, ғалымдардың, педагогтардың, психологтардың әрдайым назарында. Ал елімізде оларды тәрбиелеу мен бірнеше ондаған арнаулы мектеп-интернаттар айналысады. Өйткені, мектептердің оқушылар ұжымында балалардың осындай арнаулы категориялары әлі де кездесіп қалып отырады. «Қиын» балалар қатарына психикалық дамуы уақытша баяулаған тез ашуланшақ, уайымшыл, өзін төмен санайтын, мінез-құлқында психопатиялық формалар кездесетін, кейде ашулары «қайнағанда» дәрі-дәрмек беру арқылы қозу күйін тежейтін балалар жатады. Осындай оқушыларға педагог тарапынан гуманистік қасиеттер мен этикалық талап тілектер қоя білетін педагогтік шеберліктер қажет. Мінез-құлықтың бұзылу себептері және жағымсыз әдеттердің пайда болуы. Қазіргі қоғамда кәмелетке жасы толмаған балалардың заң тәртібін бұзуы және педагогикалық тәртіптерінің төмендеуі көп ретте кейбір объективтік және субъективтік жағдайларға байланысты. Сонымен, қазіргі социологтар мен психологтардың еңбектерінде жеке адамды қалыптастыруға екі топ факторлар: макрожағдай мен микрожағдайлар себепші болады деп санайды. Макрожағдай негізінде қоғамдағы экономикалық қарым-қатынас, партиялық басшылық, қоғамдық сана формалары, тап және ұлттар қатынастары т.б. жеке адамның қалыптасуына объективтік мүмкіндік туғызып, жастардың адамгершілік белгілерді сақтап құқық тәртібін бұзуға жол бермейді. Ал, жасөспірімдердің заң нормаларын мойындамайды, қоғамдық орындарда тәртіп сақтамауы, үлкен-кішіні сыйламау қылықтары коллективте, топта, жанұяда, жора-жолдастарының арасында т.б. Микрожағдай ортасында ғана қалыптасады. Өйткені баланың алғашқы қадамы отбасында, мектепте, жора-жолдастары мен ата-аналарының арасында жасалынады. Психологиялық және психофизиологиялық ауытқулармен байланысты себептер М.Раттер (1987) деректері бойынша балалардың 5-15 пайызы психологиялық ауытқулары бар. Ал бұған эмоционалды бұзылулармен қоса, онда мәселенің негізі және себептері түсінікті болады. Бұл балалардың тек қана аз бөлігі психиатрға барады (ал біздің елде психиатрға бару мүлдем аз). Сол М.Раттердің айтуы бойынша бұл мәселелерді шешуде медицинамен байланысы жоқ педиатрлар мен педагогтар, әлеуметтік педагогтар, психологтар ат салысуы керек. әрине, бұлар диагноз қоя алмайды, бірақ симптомдарын көрсетіп, қажет болған жағдайда баланың ата-аналарына дәрігерге бару керектігін айтады. Симптомдар арасында М.Раттер ең алдымен мыналарды атап көрсетеді: • оның жасына және жынысына сәйкес баланың адеквантты қорқыныш сезімі. Мысалы: жақын адаммен айырылысу кезіндегі, сәби кезде бұл қалыпты, ал жасөспірімдік кезде бұл қалыпсыз; • қорқыныш сезімнен көп уақытқа дейін арылмау, қысқа мерзімді қорқыныш сезімі, ештеңе естігісі келмеуі, балалардың көбісінде болады. Бірақ бұл сезімдер көп уақыт бойы сақтала берсе, онда қалыптан ауытқу деп саналады; • баланың тәртібінде күнделікті тәртібінен ауытқу пайда болуы, егер бұны қалыпты даму жағдайынан түсіндіру қиын болса; • ауыр және қайталанатын симптомдардың пайда болуы. Мысалы: ата-аналары балада түнгі қорқыныш сезімі пайда болады деп санайды. Егер олар мұны баланың сөзінен айтса, бұған аса көңіл аударып керек жоқ. Ал егер ол түнде жылап оянатын болса және бұл жиі қайталанып тұрса; • бұл симптомдардың біреуі ғана болса, бұған аса көңіл аударып қажеті жоқ. Ал бұлардың барлығы да бір уақытта болып, психологиялық өміріне әр жақтарына кесірі тиіп тұрса. Әрине жоғарыда көрсетілгендердің барлығы да баланың дамып жатқан ортасына байланысты. Бұған қоғамдағы этикалық, әлеуметтік және мәдени ерекшеліктерді ескерту қажет. Психологтар мен психиаторларда ауытқудың қандай деңгейде екенін анықтайтын әдістемелер бар. Олар педагогтармен бірге тәртіптегі педагогикалық түзетулер әдістерін құрастыра алады. Мұғалімнің медицина саласына байланысты мағлұматы болса да ол балаға диагноз қоя алмайды. Ал егер де ол баланың қандай жағдайда екенін білсе, бұл жөнінде балаға және оның ата-аналарына айтпауы керек, себебі олардың сенімін жоғалтыпалмас үшін. 1. Ол «жағдайына ақымақтық» жасап жүр. «Тәртіптеріндегі ауытқуларды, кішкене бұзақылық» деп айтатын жасөспірімдер бар. Бұл жерде не айтқымыз келіп тұр? Үйге кеш келу, өтірік айту, мектепке бармау, киноға билетсіз кіру. Мұндай жасөспірімдер үнемі ағаларын, не апаларын ызаландырады, көршісінің машинасының балонын жарыа тастайды, мектеп би кешінде «түтіндеткіштер» тастайды, есірткі қолданып көреді. Олар куәліксіз автомобильді айдап кете алады, «көрші үйді, не болмаса мектеп ғимаратын бүлдіріп тастай алады». 2. Ата-аналар жауы. «Мұндай жасөспірімдердің тәртіптерінің себебі олардың ата-аналарының біреуіне, не екеуіне де қастандық ойлаумен түсіндіріледі. Уақыт өткен сайын мұндай қатынас кішкен соғысқа айналып кетеді. Жасөспірім – ұлдың қастандығы ата-аналар үшін ашық аспандағы найзағай тәріздес болады. Олар баланың осы жылдар бойы қастандығын ішіне сақтап келіп, қазір сыртқа шыққанын түсінбейді». 3. Бұзылған бала. «Мұндай баланы ассоциалды бағыттағы тұлға деп атайды. Онда интеллектуалды, эмоционалды дамуына ауытқулар жоқ. Бірақ тәртібінде оның ауытқуы бар. Бұл баланың сәтсіз отбасында өскенін білдіреді. Енді ол сол жердің ережелері бойынша өмір сүреді. Олар қылмыс өмірін қабылдап, соның ережелеріне бағынады». 4. Органик. «Бұл баланың миында ауытқу бар, не дамуында кеш қалған. Оның тәртібіндегі бұзақылықтар интеллектінің төмен болуына және өзінің жүріс-тұрысына баға бере алмауымен түсіндіріледі. Бұл балаларды өкінішке орай құрбылары мазақтайды, себебі олар барлығы тәрізді емес». 5. Түбінің жаман болуы. «Мұндай жасөспірімдер типін психопаттар деп те атайды. Олар өмір бойы қылмыс жасауға тән. Мұндай ауытқу мектепке дейінгі кезде пайда бола бастайды. Мұндай жасөспірім ұсталынып қалса да бұзақылық жасай береді. Оны қорқыныш сезімі де тоқтата алмайды. Ол ешқашан да шын жүректен жақсы көре алмайды. Оған ұят, кіне деген сезімдер белгісіз. «Мен оған ұрысамын, оны жазалаймын»,-дейді осындай баланың әкесі. Ал оған бәрі бір. Ол ештеңе болмаған тәрізді қайтадан бастайды». | |
| Просмотров: 1424 | Комментарии: 1 | |
Среда, 2024-04-24, 4:15 AM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|