Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » В помощь учителю » Математика |
Пән аралық байланысты жүзеге асыру арқылы оқушылардың ойлау қабілеттерін арттыру.
| Пән аралық байланысты жүзеге асыру арқылы оқушылардың ойлау қабілеттерін арттыру. Қарағанды қаласы №66 орта мектебінің мұғалімі: Акылова Ж.М. Мектеп оқушыларының өмірге қажетті білім менгеруі мен олардың ойлау қабілеттерін арттыру оқушылардың біртұтас мақсаты болғандықтан психология және педагогика оларды бөліп-жарып қарамайды. Методологиялық тұрғыдан заңды осы ережені нақты іс жүзіне асыру, оқыту үрдісінде оқушылардың білім жүйесін менгеруі мен олардың ойлау қабілеттерінің арасындағы қатысты терең білуге ерекше байланысты болады. Психологияда және педагогикада дамыта отырып оқыту дегенді оқушылар менгеруге тиісті білімді жүйелі түрде дамыту ғана емес, сонымен қатар олардың ойлау қабілеттерін де дамыту деп түсіндіреді, жеке жағдайда ұғымдық және теориялық ойлауды шындау болып табылады. Оқытуды әрі қарай жетілдіру , оны қазіргі замандағы ғылым мен техниканың жетістіктеріне сәйкестендіру, оқыту мақсаты мегзегендей ойлау түрін өзгертуді шыңдауды қажет етеді. Жаңа «модель» диалектикалық, теориялық ойлау болуы керек. Оқушылардың жалпы және жеке ойлау ерекшеліктерін қалыптастыру мен дамыту арқылы ғана қазіргі дүниенің ғылыми бояуын олардың бойларына сіңірүге болады. Ал ойлау үрдісі ғылыми ұғымдар жүйесінің қалыптасуы мен дамуына тікелей байланысты және керісінше, ұғым дегеніміз-ой.Адам ұғымдар арқылы ойланады, яғни ұғымдар ойлау заңдылықтары негізінде дамиді. Ұғым мен ойлауды бөліп-жарып қарау мүмкін емес. «Ойлау әрекеті» дегеніміз не?» деген сұраққа орыс физиологы И.М. Сеченов:«Ол адам санасындағы өзара байланысқан түсініктер мен ұғымдардың бар болуы»-деп жауап берген. Ол сыртқы дүниені қабылдау обьективті түрде бізден тыс болатын заттардың байланыстары мен тәуелділіктерін анықтауға бағытталады деп есептейді. Бала ойлауының дамуы сол байланыстарды ҚАМТИТЫН түсініктер мен ұғымдарды үздіксіз тереңдету және кеңейту болып табылады. Логиканың кейбір өкілдері ұғымдарды ойлау формасы ЙЦВЙЦ құрастырады. Мысалы логик М.С. Строгович ұғымды объективті шындықтың заттары мен құбылыстарылық ерекше белгідерін қамтитын және белгілейтін ойлау формасы деп анықтайды. Е.К. Войшвилло ұғымды заттың ерекше қасиетін қамтитын ой деп анықтайды. Ұғым – өте күрделі логикалық және ШОСЕОЛОГИЯЛЫҚ категория. Ол біздің шындық дүниесінің объектісі жөніндей біліміміздің жемісі. Пайда болған ұғым танымның объектісіне айналады. Онымен қоса ұғым ойлау формасы ретінде, танымның қуралы болып табылады. Л.С. Выгодский «Ойлау ұғым пирамидасы мен қозғалады» деген болатын. Қандайда болмасын ойды, пікірді ұғымдарға сүйенбей құру мүмкін емес, кейде теорияның өзін дамытылған ұғым деп қарастырады. Математикалық заңдылықтар, ережелер теоремалар, аксиомалар т.б. ұғымдарға сүйеле отырып тұжырымдалады, Ұғымдар дұрыс меңгерілмейтінше заңдарда, теорияларда және т.б. игерілуі мүмкін емес. Оқушылардың ұғымдарды меңгеруі анализ, синтез, салыстыру, аналогия, абстракциялау және жалпылау секілді ойлау операцияларымен тікелей байланысты және олар ұғымдарды меңгерудің екі кезеңінде де белсенді роль атқарады. Оқушы ойлауын арттыруда пәнаралық байланыстың алатын орны ерекше. Пәнаралық байланыстың басты міндеті – оқушылардың бір пәннен меңгерген білім іскерлігін, дағдыларын екінші жақын пәндерге орынды қолдаша білу, ойлау салыстыру арқылы жете білу. Пәнаралық байланысты жүзеге асырудың жолдары көп. Айталық математикадан «медиана» ұғымын дамытуға арналған есептер жуйесі қарастырылады. 1 есеп: Үшбұрыштың a, b және қабырғалары берілген. Осы қабырғаларға жүргізілген медианаларының ұзындықтарын тап. А Берілгені АВС АВ = c BC = a AC = b m/к ma, mb, mc - ? В С Бұл есепті мектеп геометриясында косинустар теоремасына сүйеніп шағарады. Үшбұрыш медианаларын қабырғалары арқылы өрнектеудің тағы басқа екі әдісін көрсетуге болады. I тәсіл. АВС үшбұрыштың АВСD параллелограмына уейін толықтырам₯ыз. Параллелограм диагональдарының қасиетіне сүйенсен: (2mb)2 + b2 = 2c2 + 2a2 4mb2 + b2 = 2c2 + 2a2 mb = ½ √(2(c^2+a^2 )-b^2 ) II тәсіл. Векторлар арқылы. В ВА = c; BC = a; AC = b; BD = mb А D C a + c = 2 mb (1) a – c = b (2) Екі жағын квадраттап қоссақ а^2+2ас+с^2=4m^2b + а^2-2ас+с^2=b^2 2 а^2+2с^2=4〖mb〗^2 + b^2 mb=1/2 √2 а^2+2с^2-b^2 Есептерді шығару нәтижесінде оқушылар үшбұрыштын медианасы мен оның қабырғаларының арасындағы қатысқа көз жеткізеді. I тәсілмен шығарғанда үшбұрыш медианасының паралеллограм диагональның, яғни басқа жүйе ұғымымен арасындағы байланысты II тәсілде медиана ұғымының вектор ұғымымен байланысы ашылады. «Вектор» ұғымы қайталанады. 2 есеп. Үшбұрыш медианалары мен қабырғалары арасындағы қатысты тап. ma2 = ¼(2b2 + 2c2 – a2) mb2 = ¼(2a2 + 2c2 – b2) mc2 = ¼(2b2 + 2a2 – c2) сонда (m_a^2+m_b^2+m_c^2)/(a^2+b^2+c^2 )= 1/4 Осы сияқты есеп бірнеше есептерді қарастыруға болады. (Оқулық беттерінен тыс) 3 есеп. Үшбұрыш медианаларының қиылысу нүктесі оны тең шамалас алты 3-бұрышқа бөлетінін дәлелде. 4 есеп. Екі медианасы және олардың арасындағы бұрышы бойынша үшбұрыш ауданын тап. 5 есеп. Үшбұрыштың үш медианасының ұзындықтары белгілі. Оның ауданын тап. Қосымша сұрақтар: Жер шарындағы 6 материктің қайсысы пішіні жағынан үшбұрышқа ұқсайды? (Онтүстік Америка). Қандай руда карта бетінде үшбұрышпен белгіленеді? (темір) Алмаз молекуласының пішіні қандай геометриялық денеге ұқсайды? (тетраэдр) Қандай жұлдыздар аспанда тең қабырғалы үшбұрыш құрайды? (Бетельгейзе, Сүмбіле, Працион) «Процент» тақырыбын өткенде, екі айнымалысы бар сызықтың теңдеулер жүйесін өткен кезде ерітінділердің проценттік концентрациясына арналған есептерді шығару химиядан алғашқы ұғымдарды қалыптастырады, математикалық есептеулерсіз (картадағы масштаб). Карта жасау мүмкін емес, математиканың географиямен байланысы, «координаталық жазықтығы» өткенде географиядағы «ендік», «байлық», ұғымдарымен, «туылды» тақырыбын өткенде «үдеу», «жылдамдық» ұғымдармен, «нүктенің шақ бар бойымен қозғалысы» ұғымдары арқылы физикамен, теңдеу құруда дененің өзен ағысына қарсы жүзгендегі, ағыспен жүзгендегі жылдамдықтарын анықтату арқылы физикалық ұғымдармен байланыстырып, оқушы ұғымын жетілдіре түсеміз. Көптеп мысалдар келтіруге болады. Математика музыкамен де байланыстыруға болады. «Бөлшектер», «логарифмдер» тарауын өтіп, «Омар Хаям - әрі ақын, әрі математик» деп, математика тарихы мен таныстырып, әдебиетпен байланыстыруға болады. Тарихи мәліметтер арқылы оқушыларды патриотизмге тәрбиелеп, ұлттық дәстүрді дамытуға болады. Киіз үйдің өзі толық геометрия. Қорыта айтқанда пәнаралық байланысты жетілдіру, орнықтыру ісіне зор мән берсе, мұның өзі оқушылардың білім сапасының жақсарытуына зор ықпалы бар деп ойлаймын. М: Бір катеті 15-ке тең. Қанша тік бұрышты үшбұрыш бар: Ережелерді, анықтамаларды білу, сөйтіп «үлгі» бойынша тапсырмаларды орындау, қайталап айтып беруі. II деңгей. Бірнеше анықтамалар мен формулалардыы талқылап, өзгертілген жағдаяттарда керегін өз бетімен қолдана алады. III деңгей. Есепті шығару кезінде тиімді әдістерді таңдау, әртүрлі әдіспен шығаруға бейімді. IV деңгей. Шығармашылық деңгейі. Оқушының өз бетімен іздене білуі, мақсатты өзі қойып, нәтижеге жету әді-тәсілін өзі жауып. Мектеп курсында қарастырылмайтын тақырыптарды өз бетінше оқиды. Мұндай оқушылар үнемі ізденісте болады. Кіші ғылыми қоғамда шығармашылық жұмысын дайындап, олимпиадаға қатысады. | |
| Просмотров: 1615 | Комментарии: 2 | |
Суббота, 2024-04-20, 7:28 AM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|