Коллеги - педагогический журнал Казахстана

Учительские университеты

Главная » Статьи » В помощь учителю » Казахский язык и литература

Өздік есімдігінің түрленуі
Шығыс Қазақстан облысы, Жарма ауданы, «Жаңғызтөбе орта мектеп- балабақша кешені» КММ-сінің қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі М.С. Хажибаева



Тақырыбы: Өздік есімдігінің түрленуі

Сабақтың мақсаты:Білімділік: Есімдіктің мағыналық түрлерін ажырата отырып,өздік есімдігі туралы түсінік беру,өзіндік ерекшеліктерін айқындау.

Дамытушылық: ойлау қабілеттерін, қиялдарын дамыту,ой қорытып,нақты шешім жасауға үйретіп,өздеріне сенімдерін арттыру.

Тәрбиелік: Сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу, сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.


Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі:Интерактивті тақта,үлестірме қағаздар,сызба таблицалар.

Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті,музыка.

Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі
-Сәлемдесу.
-Оқушыларды түгендеу.
-Сабақтың мақсатымен таныстыру.
Үй тапсырмасын сұрау.
Есімдік дегеніміз не?
Құрамына қарай қалай бөлінеді?
Мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

« Сен қалай ойлайсың? Тілдік жаттығу жасау.»
(Есімдіктердің мағыналық түрлеріне қарай топтастыру.)

Жіктеу есімдігі-----------------------------------------------------------------
Сілтеу есімдігі-----------------------------------------------------------------
Сұрау есімдігі-------------------------------------------------------------------

Не?,мен,анау,қайсы?,сіз,біз,осы,нешеу?,мына.

Жұмбақ сұрақтар. (миға шабуыл)
а) Заттың өзін де, белгісін де,санын да білдірмейтін, есім сөздерге орынбасарлық қызмет істейтін қай сөз табы?(есімдік)

ә)Етікшінің аспабының біріне ұқсас есімдіктің қай түрі?(Біз-жіктеу есімдігі)

б)Басқаның бәрін өзі сұрайды, өзінен ешкім сұраймайды.(Сұрау есімдігі)

в)Жақтас жалғауға жіктеле қояды, жақтас емесіне жоламай қояды.(Мен,сен)

г)Көпшіл және көңілшек
Ештемені бөліп жатпайды
Көптік ұғым беріп,
Көпшілікті қармайды.(Жалпылау есімдігі)

ғ)Әрі сан есім,әрі есімдік болатын қандай сөз?(Біреу )

д)Бір ғана сөз есімдіктің бір түрін жасайды.Ол қай сөз?(«өз»сөзі, өздік есімдік )

Жаңа сабақ тақырыбын,мақсатын таныстыру.
Өздік есімдігі тек қана бір өз деген жалғыз есімдік жатады.
Өздік есімдігі тәуелденіп барып септеледі,жіктеледі.
Кейде өз есімдігі өзі орнына жүретін жіктеу есімдігімен немесе зат есіммен де тіркесіп қатар жұмсалады.
Көп нүктенің орнына өздік есімдігінің түрленген түрін қою.
Мен--------------------айттым.
Сен --------------------айттың.
Сіз ---------------------айттыңыз.
Ол ---------------------айтты.
Біз ----------------------айттық.
Сендер ----------------айттыңдар.
Сіздер -----------------айттыңыздар.
Олар -------------------айтты.
Көп нүктенің орнына өздік есімдігінің түрленген түрін қою.

Өз есімдігімен жасалған өз-өзінен,өзінен- өзі,өзді-өзі деген қос сөздер дефис арқылы жазылады.

Өздік есімдігінің септелуі

Септік өзім өзің өзіңіз өзі
А.
І.
Б.
Т.
Ж.
Ш.
К.

Сазды поэзия минуты. Роза Бағланова атындағы сайыстың жүлдегері Мадікенова Лаураның орындауындағы Қ. Аманжоловтың «Өзім туралы» әнін тыңдату.

-Балалар,әннің мәтінінде өздік есімдігі кездесті ме? Өздік есімдігін тауып түрінг ажыратып, емлесін түсіндіріңдер.

Қасым Аманжолов туралы не білесіңдер?

«Біліміңді байқап көр»( есімдіктерді тауып,мағыналық түрлеріне ажыратып,тұлғалық талдау жасау.)
Адам- өз өмірінің суретшісі
Адам -өз өмірінің суретшісі.Ол өмірді сырлап бояуға, оған ажар,түр беруге , оны әшекейлеп өрнектеуге еңбек етеді.Әрбір адам өз өмір жолының сара сәулелі болғанын жақсы көреді. Оның ой-тілегі , дем алмай істеген қызметі-өмірінің барометрі.Өмір бойы құмырсқадай қыбырлап еңбек еткен адам дүниеге терең түсіністікпен , өзгеше қарайды. Осы жолда ол өзінің ойын,күшін,қуатын сарп етеді де ,өмірді өз тағынан құлатпайды.
Б.Бұлқышев.
Кітаппен жұмыс. 88-жаттығу.Өздік есімдіктерін тауып,қандай тұлғада түрленіп тұрғанын айтқызу.Үш топқа үш шумақты бөліп беру.Өлең мәтіндерінен үш автордың айтпақ ойын түйіндету, авторлар туралы білетіндерін сұрау.



Білекті біліп айтар сөзін ұтар,
Ол емес сөзіңді бедел тұтар.
Білімсіз не айтса да, білмей айтар-
Өз тілі өзінің кеп басын жұтар.
( А.Йүгінеки)

Келгенде өзді-өзіңе мықты-ақсыңдар,
Қайтейін,өзге десе көнгішіңді.
Сықылды сынық бұтақ төмендесең,
Кім жұлмас оңайдағы жемісіңді?!
(А.Байтұрсынов)

Басқа жұрт балалары оқу қуған,
Біліммен өз жұртының бетін жуған.
Ішіп-жеп жүрсе егер хайуан малдай,
Адамзат жер жүзіне не үшін туған?!
(М. Жұмабаев)



«Ойлан,тап!»ойыны(сөздерді пайдаланып,өздік есімдігін қатыстырып мақал құрастыр.)

Түбіңе,Отанға,еткенің,жеткенің,опасыздық

Бәрі,жақсы ,Ел-елдің,бәрінен,жақсы,елің

Сұлтан,Кісі,елінде,ұлтан,болғанша,бол

Жаңа сабақты қорыту.
Тест жұмысы

1.Барыс септік жалғауында тұрған өздік есімдігін табыңыз.
А. Өзіңе
В. Өзі
С. Өзінде
Д. Өзіміз
Е. Өзіңмен
2. Өздік өсімдігі қатысқан нақыл сөзді табыңдар.
А. Ашу келгенде, абайлап сөйле.
В. Шын батыр сын үстінде таңылада.
С. Өз қадірын білмеген – ер қадірін білмейді.
Е. Ақыл – адамды аздырмайтын ем.
Е. Тіл – сарқылмай ғылым.
3. «Анау» сөзі қай сөз табы екенін белгілеңіз.
А. Есімдік
В. Етістік
С. Үстеу
Д. Зат есім
Е. Сын есім
4. Көп нүктенің орнына лайықты сөзді көрсетіңіз
...көріп қайттым.
А. Өзге
В. Маратқа
С. Маған
Д. Өзіне
Е. Өзін
5. Тұлғасы өзгертіліп, септелген есімдікті көрсетіңіз.
А. Осынау
В. Оған
С. Әрнеге
Д. Кейбіреулердің
Е. Ештеңе
6. Күрделі есімдіктер қатарын белгілеңіз.
А. Күллі, барша, тегіс
В. Қашаннан?, қайсысы?, неңіз?
С. Өзім, өздеріңіз, өзді -өзі
Д. Әркім, қайсыбір,ешқашан
Е. Мынау, бұл, сол
7. Сұрау есімдігінің жіктелген түрін көрсетіңіз.
А. Қашанғы
В. Кіммін
С. Сәбимін
Д. Бүгінгі
Е. Әдетте
8.Бастауыш сілтеу есімдігі ,баяндауыш зат есімнен болғанда қойылатын тыныс белгі.
А.Дефис
В.Сызықша
С.Үтір
Д. Қос нүкте
Е. Нүкте
9.Есімдіктің зат есіммен келген түрін көрсетіңіз.
А.әлде(қайда)
В.әлде (адам)
С.кей (біреу )
Д.әлде (біреу)
Е.әр (кім)
10. Сілтеу есімдігінің септелген түрін көрсетіңіз.
А. Нелер?
В. Мыналар?
С. Бәрін?
Д. Мынаны?
Е. Бірдеме?

Үйге тапсырма беру.
Өздік есімдігі бар мақал-мәтелдер жию,жазып келу,есімдіктерге морфологиялық талдау жасау.

Сабақты қорытындылау: Не білемін?Не білдім?Не білгім келеді?

Бағалау .
Үй тапсырмасын орындауына, жаңа сабаққа қатысуына , қосымша сұрақтарға жауап беруіне байланысты бағалау.
Сабақты аяқтау.
Категория: Казахский язык и литература | Добавил: ulzana-86 (2015-02-07) | Автор: Майра E
Просмотров: 1841 | Рейтинг: 0.0/0
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]
Пятница, 2024-03-29, 5:35 AM
Приветствую Вас Гость

Форма входа

Категории раздела

Русский язык и литература [1611]
Школьный психолог [547]
История [783]
Опыт [554]
Научная кафедра [234]
Воспитание души [262]
Мастер-класс [251]
Семья и школа [201]
Компьютер-бум [271]
Английский язык [875]
Великие открытия [30]
Университет здоровья [142]
Математика [1278]
Химия [406]
Классному руководителю [701]
Биология [612]
Думаем, размышляем, спорим [113]
Казахский язык и литература [1894]
Краеведение [108]
Начальная школа [4177]
Беседы у самовара [26]
Мировая художественная культура [49]
Новые технологии в обучении [409]
Сельская школа [84]
Профильное обучение [89]
Демократизация и школа [34]
Физика [323]
Экология [198]
Дошколенок [1768]
Особые дети [330]
Общество семи муз [66]
Школа и искусство
Уроки музыки [668]
Авторские разработки учителя музыки СШ № 1 г. Алматы Арман Исабековой
География [494]
Мой Казахстан [248]
Школьный театр [84]
Внеклассные мероприятия [1275]
Начальная военная подготовка, гражданская оборона, основы безопасности жизнедеятельности [107]
ИЗО и черчение [233]
Физическая культура [591]
Немецкий язык [61]
Технология [321]
Самопознание [445]
Профессиональное образование [133]
Школьная библиотека [93]
Летний лагерь [26]
Дополнительное образование [70]
Педагогические программы [24]

Социальные закладк

Поиск

Друзья сайта

Академия сказочных наук

  • Теги

    презентация Ирина Борисенко открытый урок информатика флипчарт животные новый год 9 класс 5 класс творчество Казахские пословицы проект конспект урока 6 класс физика язык класс педагогика стихи Казахстан математика урок праздник наурыз познание мира музыка доклад программа литература география природа сценарий семья воспитание классному руководителю осень игра казахский язык и литература викторина Начальная школа тест конкурс ИЗО внеклассная работа литературное чтение Русский язык 3 класс технология воспитательная работа сказка Здоровье Оксана 8 марта искусство независимость английский язык психология учитель 3 класс биология статья внеклассное мероприятие классный час ЕНТ выпускной школа 1 класс Русский язык ЕГЭ тесты химия начальные классы Дети экология Дошкольники любовь разработка урока казахский язык самопознание Английский родители br конспект спорт критическое мышление патриотизм дружба дошколенок История обучение тренинг разработка 7 класс физическая культура игры КВН занятие детский сад физкультура Абай коучинг

    Статистика

    Рейтинг@Mail.ru