Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » Личности |
Мемлекет және қоғам қайраткері - Мұстафа Шоқай
| Мемлекет және қоғам қайраткері - Мұстафа Шоқай Тұлғалар. Алаш арыстары. Мұндай жандар туралы Елбасы Н. Ә. Назарбаев «Ұлы тұлғаларын білмейінше, бірде – бір дәуірді дұрыстап тану мүмкін емес. Тарихтың қай кезеңінде болсын, олар өз ұлтының мақтанышы болып келген»,- дейді. Сондай тұлғалардың бірі – Мұстафа Шоқай. Ол – қоғам қайраткері, саясаткер, публицист. Мұстафа Шоқайдың біртұтас Түркістан мемлекетін құру, күллі түркі миллетінің туыстық бірлігін сақтап, Түркістан автономиясын құру мақсаты –арманы еді. Мұстафа Шоқай 1889 жылы бұрынғы Ақмешіт қазіргі Қызылорда облысы, Шиелі ауданы, Сұлутөбе ауылында беделді кісі Шоқайдың отбасында дүниеге келген, Сұлутөбе стансасында орыс мектебінде бастауыш білім алып 1902 жылы Ташкентке барып ерлер гимназиясына түседі. 1910 жылы оны үздік бітіріп, шығады. Сол жылы Санкт – Петербор университетінің заң факультетіне оқуға түседі.Оны 1917 жылы бітіреді. Студент шағынан саяси өмірге араласып, түркі – мұсылман студент жастарының қозғалысына қатысады. Ақпан төңкерісіне дейін 1916 жылы ұстазы Әлихан Бөкейхановтың ұсынысымен мемлекеттік думадағы мұсылман фракциясы жанында бюроға мүше болып, хатшылық қызмет етті. 1917 жылы 16-21 аралығында түркі мұсылмандардың 1 съезіне қатысты. Сол кезде «Бірлік туы»гәзетінің негізін қалады. Редакторы болды.Кейіннен бірінші жалпы қазақ съезіне қатысты, депутаттыққа да сайланды. Ол сондай-ақ 1917 жылы желтоқсанда Екінші жалпықазақ съезіне қатысты. Алашорда құрамына сайланды. 1918 жылы мамырда зайыбы Мария Горина Шоқаймен бірге 1920 жылы Тбилисиде украиндықтармен бірлесе отырып «Нарубеже» журналын шығаруды жолға қойып, оның редакторы қызметін атқарды. Сонымен бірге ол «Шафақ» («Таңсәрі») газетіне бас редактор болды.Тбилиси қаласы Кеңес өкіметінің қолына өткен соң Мұстафа Шоқай зайыбымен бірге Түркияда біраз аялдап, соңынан Францияға ауысты. Шетелдік эмиграция жылдарында көптеген қиыншылықтарды жеңе отырып, ол кең ауқымды, терең мазмұнды саяси күрес жүргізді.1929 жылдан «ЯшТуркестан» («Жас Түркістан») журналын шығаруды қолға алды. Бұл журналдың алдына қойған міндетін Мұстафа Шоқай: «Егер біз халқымыздың ұлттық тәуелсіздік жолындағы талаптарының мән-мағынасын сол күйінде әлсіретпей «ЯшТуркестан» беттерінде бере алсақ, онда бәрімізге артқан міндеттердің бір бөлігін өтеген болар едік», деп сипаттады. 1929 жылдан «ЯшТуркестан» («Жас Түркістан») журналын шығаруды қолға алды. Бұл журналдың алдына қойған міндетін Мұстафа Шоқай: «Егер біз халқымыздың ұлттық тәуелсіздік жолындағы талаптарын «ЯшТуркестан» беттерінде бере алсақ, онда бәріміз үшін артқан міндеттердің бір бөлігін өтеген болар едік», деп сипаттады. Қамшының сабы секілді өзінің қысқа өмірінде Мұстафа Шоқай қаншама қиянат көрді, мәселен генерал Самсоновтың әдейі тілмаш бол деп шақыртуы,алтын медальді бергізбеуі, Колчак әскерлерінің тарапынан тұтқынға алынуы, 2 дүниежүзілік соғыс кезінде концлагерьде болуы, айта берсек құпия түрінде қалған жайттар көп, сонда да оның сол кездердегі жазған еңбектерінің : Мұстафа Шоқайдың «Түркістан Советтердің үстемдігі астында», 2 томдық «Таңдамалылары», «Түркістандағы төңкеріс. Ақпан дәуірі» «Орта Азиядағы ұлттық қозғалыс» бір ғана сол кездегі идеясы мынадай болып еді: Кімнен таяқ жегендей Бүкіл түріктің баласы – деп Түркі халқы батыр халық, арыстан ер халық бұны ешқашан ұмытпаңыздар – деп тегімізге, тағдырымызға мән берді. Мұстафа Шоқай 1941 жылы Берлинде жұмбақ жағдайда қайтыс болады. Берлинде мұсылмандар зиратына жерленген. Онда жер сатылады екен 50 жылға ғана берілетін болғандықтан сондағы тұратын қазақтар тағы да жатқан жерін 50 жылға ұзартты. Бүгінгі таңда Алматы қаласында Мұстафа Шоқай есімімен аталатын көше бар. Қызылорда қаласындағы Экология университетіне Мұстафа Шоқай есімі берілген. Қайраткердің туған ауылына ескерткіші қойылған. Парижде тұрған үйде Мұстафа Шоқайға арналып ескерткіш орнатылған. Мұстафа Шоқай жөнінде керемет көркем фильм де бар. | |
| Просмотров: 715 | |
Пятница, 2024-04-19, 9:02 AM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Категории раздела |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|