Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » Игротека » Казахские национальные игры |
Қозғалыс ойындарының түрлері
| Қозғалыс ойындарының түрлері Қуып жет Ойынның мақсаты: жан – жағына жалтақтамай, қуғыншыдан тез қашуға үйрету. Мазмұны: ойын алаңына екі жерден сызық жүргізіледі. Біріншісі – «сөре» сызығы. Одан 20-30 м қашықтықта «мәре» сызығы сызылады. Ойыншылардың арасынан 2-3 қуғыншы тағайындалады. Олар «сөре» сызығының үстінеде тұрған ойыншылардың артында 2 м жерде тұрады. Мұғалімнің белгісі бойынша ойыншылар: «Бір, екі, үш» - деп дауыстап санайды. «Үш» дегенде, сызықтың үстінде тұрған балалар алға қарай жүгіре жөнеледі. Артындағы қуғыншылар оларды қуып, «мәре» сызығына жеткенше ұстауға тырысады. Қуғыншылардың қолдары тиген ойыншылар шетке шығып тұрады. Келесі ойында қуғыншылар ұсталмаған балалардың арасынан сайланады. Ойынның ережесі: 1. Қуғыншыдан қашқанда артқа қарамай, түзу жүгіріп қашу керек. 2. Қуғыншылар ойыншыларды қағып – соқпайды, оларға тек қолдарын ғана тигізеді. 3. Жүгіріп келе жатып, тоқтап қалуға болмайды. Әдістемелік нұсқаулар: сыныптағы оқушылардың шамасына қарай, олар ұлдардың командасына, қыздардың командасына немесе аралас командаларға бөлінеді. Ойыншылардың жүгіретін қашықтығын қысқартуға немесе ұзартуға болады. Жүгіргенде балалардың бір – біріне кедргі жасамауларын қадағалау қажет. Ойынның педагогикалық маңызы: оқушылар тура жолмен бар күшін жұмсап жүгіруге үйренеді. Ұсталып қаламын деп қорықпай, қарсы әрекет жасап, батыл болуға дағдыланады. Жеткізбей кетсе, өз күшіне сенім пайда болады. Ақ сандық, көк сандық Ойынның мақсаты: екі – екіден тұрып, бір – бірімен күштерін салыстыруға үйрету. Мазмұны: ойыншылар санау арқылы екі – екіден бөлініп, ойын алаңында шашырап тұрады. Мұғалімнің берген белгісінен кейін, олар бір – біріне теріс қарап тұрып, қарсыласын арқасына көтеріп алуға тырысады. Кімде – кім бірінші қарсыласын көтеріп алса, сол қарсыласын арқасында ұстап тұрып, сұрақ сұрай бастайды: «Аты – жөнің кім?», «Не көрдің, не білдің?», «Қандай кітап оқыдың?», «Қандай тақпақ білесің?», «Менің жұмбағымды шеше аласың ба?» деген сияқты бірнеше сұрақ беріп, оларға жауап алуы қажет. Жауап алған соң барып ол арқасындағы баланы жерге түсіреді. Екінші жолы күш сынаспай – ақ кезекті екінші ойыншыға береді. Ол да бірінші ойыншы сияқты сұрақтарына тез, дұрыс жауап алуға тырысады. Ойын мұғалімнің қалауы бойынша тоқтатылады. Ойынның соңында мұғалім қарсыласын көпке дейін шаршамай арқасында ұстаған, көп сұрақ қойған «күштілерді» ерекше атап өтеді. Ойынның ережесі: 1. Күштері бір – бірімен теңдес балалар өзара жұп құрады. 2. Арқаға көтеру әдісі барлық ойыншы үшін бірдей болуға тиіс. 3. Арқадағы бала аяғын жоғары көтермеуі керек. 4. Сұрақ, жауапты әр жұп өздері ойларынан шығарады. Әдістемелік нұсқаулар: Ойын қызықты өту үшін мұғалім алдын ала дайындық жүргізеді. Оқушылар дене шынықтыру сабақтарында жалпы дамыту жаттығуларын орындайды. Ойынның педагогикалық маңызы: оқушылар қимыл – қозғалыс әрекеттерімен бірге ақыл – ойларын жетілдіруге жақсы мүмкіндік алады. Олардың тіл байлығы артып, қоршаған дүние туралы түсініктері жетіле түседі. Күш – қайраты дамып, қимылы сапаланып, жақсарады. Алтын балық Ойынның мақсаты: бір – біріне соғылып қалмай, бұлтарып жүгіруге дағдыландыру. Мазмұны: ойын алаңының (теңіздің) ені 5-6 м, ұзындығы 20-22 м. «Теңіздің» бір шетінде «балықшының» «қорабы» сызылады. Мұғалім ойыншылардың арасынан өзіне бір көмекші таңдап алады. Көмекші «теңіздің» бір жағында, ал мұғалім – «балықшы» қолына бір шетіне құм салынған қалташа байланған ұзындығы 5-6 м жіп ұстап, «теңіздің» екінші жағасында жүреді. Балалар – «балықтар» теңіздің ортасында «малтып» жүреді. Мұғалім кенеттен «ұста» деп, көмекшісіне жіптің бір шетін лақтырады. Сол кезде жіптің бір жағындағы «балықтар» ұсталған болып есептеледі. Олар балықтарды жіппен қаумалаған күйі балықшының «қорабына» апарып «салып» қояды. Балықшының «Балықтар, малти беріңдер!» деген белгісі бойынша ойыншылар ойынды әрі қарай жалғастыра береді. Ойын осылай екі рет ойналған соң үшінші ретте ұсталған балықтардың арасынан балықшы «алтын балықты» таңдап алып, өзіне көмекші етіп сайлайды. Ойынның ережесі: 1. Балықтар «ұста» деген белгіні күтіп, балықшының қимылын аңдиды. 2. Балықшы мен оның көмекшісіне «теңізге» кіруге болмайды. 3. Ұсталған балықтарға «аудан» шығуға болмайды. 4. Балықшы балықтарды қолымен ұстауына болмайды. Әдістемелік нұсқаулар: ойыншылардың қимыл – қозғалыстары шамалары келгенше балықтың қимылына ұқсас келуін қадағалап отырған жөн. Ойынның педагогикалық маңызы: оқушылар өздерінің оқып – білгендерін іс жүзінде пайдалануға өздерінің шамаларын байқауға дағдыланады. Балалардың есте сақтау қабілетін жетілдіруге жағдай туады, олардың шығармашылық қиялдауы кеңейе түседі. Қуғыншыдан құтқару Ойынның мақсаты: балаларға тез бұлтарып жүгіру тәсілдерін меңгерту. Мазмұны: Алаңда үлкен шеңбер немесе төртбұрыш сызылып, ойнайтын жер алдын ала дайындалады. Ойыншылардың арасынан санамақ арқылы бір «қуғыншы» сайланады. Ойын алаңнан шықпай, ішінде жүріп ойналады. Мұғалімнің «Қуғыншы табылды!» деген белгісінен кейін сайланған бала қолын жоғары көтеріп: «Мен қуңыншы»! – деп айқайлайды да, балаларды қуа жөнеледі. Қуғыншының қолы тиген ойыншы қолын жоғары көтеріп , қуғыншы болғанын білдіреді де, ойынды әрі қарай жалғастырады. Бірақ ойыншылар қуғыншыдан бір-бірін құтқаруларына болады. Ол үшін : қашып келе жатқан ойыншы мен қуғыншы екеуінің арасынан кесіп жүгіріп өтсе; Қашып келе жатқан ойыншыға қол тигізсе; Қашып келе жатқан ойыншымен қол алысса, онда қуғыншы сол ойыншыны қуады. Ойынның ережесі. 1. Қуғыншы қолын көтеріп: «Мен қуғыншы» деп басқаларға ескерткеннен кейін ғана ойыншыларды ұстауына болады. 2. Ойын алаңынан шығып кеткен ойыншы ойыннан шығады. Әдістемелік нұсқаулар. Бүл ойынды ұйымдастыру үшін алаңды дұрыс таңдаған жөн. Ойыншылар жүгірген кезде бір-біріне немесе басқа заттарға соғылып қалмау үшін қадағалау керек. Ойын қызықты өтуі үшін ойынныі мазмұнына әртүрлі қосымша тапсырмалар енгізуге болады. Бір ойында бір қуғыншы ғана емес, бірнеше қуғыншы сайлауға болады. Ойынның педагогикалық маңызы. Ойынның педагогикалық маңызы өте зор. Ойыншылар жолдастықты іс жүзінде көрсете алады. Достары көп болғанның пайдасын көреді.Қауіптен қорықпай, қиыншылыққа қарсы тұруға дағдыланады. Ойын барысында ойыншылар жүгіру жаттығуларын орындау тәсілдерін жетілдіреді. Өз қимыл –қозғалысын өзгелермен үйлестіруге үіренеді. Шапшаң, епті қимылдауға жаттығады. Сызықтан секіру Ойынның мақсаты: Қос аяқтап секіру тәсілдерін үйрету. Мазмұны: Ойын алаңының бір шетінен түзу сызық сызылады. Сыныптағы оқушылар санау арқылы төрт командаға бөлініп, олардың біріншілері сол сызықтың үстінде тұрады. Осы сызықтан 4-5 қашықтықта бір-бірінен ара қашықтығы 40-50 см болатындай өзара параллель 8-10 сызық жүргізіледі. Мұғалімнің белгісі бойынша әр команданың бірінші тұрған ойыншысы бірінші сызыққа дейін жүгіріп келіп , аяқтарын біріктіріп ұстап, паралелль сызықтардан қос аяқтап секіріп өтеді де, қайтып келіп, тізбектің артына барып тұрады. Мұғалім секіріп өткен балалардың секіру әдістерін бағалап, басқа ойыншыларды көмекке шақырады. Бұдан соң келесі қатардағы төрт ойыншы секіріп өтеді. Ойын осылай барлық ойыншылар секіріп өткенше жалғасабереді. Ойынның соңында әр қатардағы қос аяқтап жақсы секіретін балалардың аты аталады. Ойынды бірнеше рет қайталап ойнатуға болады. Ойынның ережесі 1. Ойыншылардың тез секіргені емес, дұрыс секіргені бағаланады. 2. Секіру кезінде балалар арасындағы ара қашықьтықтар сақталуы керек. 3. Оқулықта көрсетілген секіру техникасы орындалуға тиіс. Әдістемелік нұсқаулар. Ойынды 1-2 рет өткізгеннен кейін, сыныптағы қос аяқтап секіру техникасын жақсы меңгерген екі-үш баланың секіргенін басқа ойыншыларға көрсетіп , басқа ойыншылардан солар сияқты секіруді талап ету керек. Ойынның педагогикалық маңызы. Секіру жаттығулары бала аяқтарының бұлшық еттерінің ,қарын, арқа,бұлшық еттерінің жетілуіне ықпалын тигізеді. Қимыл-қозғалыс әдістерін көбейтіп, қимыл сапаларының үйлесімі артады. Бала өз күшіне сенуге үйренеді. Қалашықтар арасындағы доптар. Ойынның мақсаты: допты аяқпен тебудің әдістерін жетілдіру. Керекті құралдар: 2 футбол добы, 10 ағаш кесіндісі немесе кеглилер. Мазмұны. Ұзындығы 16-20м, ені 8-10м алаңның шетіне сөре сызығы сызылады. Ойыншылар екі командаға бөлініп, сол сызыққа тізбектеліп тұрады. Әр команданыңалдына,осы сызықтан 4 м қашықтықта, аралары 2 м болатын бес-бестен кеглилер және бір-бірден футбол добы қойылады. Мұғалімнің белгісінен кейін әр командадағы бірінші тұрған ойыншы аяғымен допты теуіп,ал алдындағы кеглилердің арасынан жүгіріп өтеді де, ойып кезегін екінші ойыншыға береді. Ол келесіге, Ойын осылай командадағы бар ойыншылар допты теуіп жүгіріп өткенше жалғасады. Қай команда ойынды бірінші бітірсе, солар жеңіске жеткен болып саналады. Ойын осылай үш рет жүогізіліп, соңында жалпы қорытындысын шығарады. Ойынның ережесі. 1.Бірінші ойыншы допты теуіп жүгіріп кеткенде тізбекте тұрғандар бір қадам алға қарай жылжып тұрулары керек. 2.Ойынды бітірген бала тізбектің соңына барып тұрады. 3.Қойылған белгілерді оң және сол жақтарымен кезек айналып өту қажет. 4.Жығылған белгілерді бос тұрған ойыншылар қайта тұрғызып қояды. Әдістемелік нұсқаулар. Ойын қызықты өту үшін командалар өздеріне ат қойғандары жөн. Ойын басталғанда ойыншылар қай аяқтарымен ойнаса да шек қойылмайды.Оқушылардың көпшілігі ойын ережелерін жақсы меңгеріп, допты жақсы тебуді үйренгеннен кейін допты бір аяқпен теуіп жүгіреді. Мұғалімнің ұлдар мен қыздар төменгі сыныптарда бөлек команда болып ойнайтынын есінен шығармағаны жөн. Ойынның педагогикалық маңызы. Оқушылар аяқтарымен допты тебу арқылы өздерінің қимыл-қозғалыс қабілеттерін жетілдіруге мүмкіндік алады. Команда болып бір нәтижеге дағдыланады.Допты жақсы сезіп, оның қалай қозғалатынын бағдарлауға дағдыланады. Ойынның мақсаты: допты аяқпен және қақпаға дәлдеп соғуға үйрену. Керекті құралдар: бір футбол добы мен жеңіл қақпаша. Мазмұны. Ойыншылар «соққыштар» мен «қаққыштар» болып екі командаға бөлінеді. Соққыштар алаңның шетіндегі сызықтың үстінде бір тізбек болып тұрады. Ал қаққыштар ойын алаңында шашырап жүреді. Алаңның дәл ортасында соққыштарға қаратып қақпа қойылады.Бірінші тұрған соққыш бала ойын жүргізушінің белгісімен допты бір аяқпен алаңға қарай соғып жібереді де, өзі алаңнаң келесі жағына дейін жүгіріп барып, қайта бастапқы қызыққа келуге тырысады. Егер ол бірінші келсе, командасына бір ұпай әкеледі. Алаңда тұрған ойыншылар допты тез тоқтатып алып, бір-біріне теуіп,тез қақпаға соғуға әрекеттенеді. Егер олар допты қақпаға жүгіріп кеткен ойыншыдан бұрын қаға алса, ұтыс ұпайын иеленеді. Өз мақсатына бұрын жеткен команда бір ұпай жеңіп алады. Соққыштардың келесі ойыншысы да допты қақпаға соғып,алаңның екінші шетіне тез жүгіріп барып келгенше жалғасады. Соңында ұпай көп жинаған команда жеңімпаз болады. Ойын келесі жолы басталарда командалар орын ауыстырылып ойнайды. Ойынның ережесі. 1.Соққыштар допты аяқпен ғана тебеді.Жүгіргенде бір-бірден ғана жүгіреді. 2,Алаңда тұрған ойыншылардың допты қолмен ұстауына болмайды. 3.Егер соғушының добы алаңның шетінен шығып кетсе, ол бала жүгірмейді. Кезегін келесі балаға береді. Әдістемелік нұсқаулар. Бұл ойынның мазмұны мен ережесі оқушылардың жақсы көріп ойнайтын доп қуу ойынына ұқсайды.Өзгешелігі – допты аяқпен соғу.Ойыншылардың допты тура соғуы үшін көбінесе аяқтың басымен соққанын қадағалап отыру керек. Допты дәл ортасынан соққанда ғана тура ұшады.Допты тек қолдарымен ғана емес,денемен,иықпен,аяқтың барлық жерлерімен тоқтатуға болады. Ойынның педагогикалық маңызы. Оқушылар допты аяқпен соғудың бірнеше әдіс-тәсілдерін үйренеді.Белгілі бір бағытта дәлдеп соғуға жаттығады.Бар күшін жұмасап тура, бұрылып жүгіруге жаттығады. Команда намысы үшін тырысады. Ойынның мақсаты: допты аяқпен дәлдеп соғуға үйрену. Керекті құралдар: футбол доюы,8 кегли немесе таяқша. Мазмұны. Ойншылар екі командаға бөлінеді.Әр команда ойын алаңының екі шетінен 3х5м шаршы сызып,соның шетіне арасын м етіп 4 кегли тігеді.Әр шаршының қасында бір қорғаушы тұрады. Орталық сызықтың екі жағында үш үштен екі команда «шабуылшылары» тұрады. Қалған ойыншылар алаңның ортасында шашырып жүреді. Жеребемен допты қай команда ойынға қатыстыратыны анықтылады. Ойын бастаушының ысқырығы бойынша ортада доппен тұрған ойыншы екі жағындағы ойыншыларға допты теуіп, қарсыластарының алаңына кіріп, доппен қатар тұрған кеглилерін құлатпақшы болады. Қай команданың добы қарсыласының белгісін бқрын құласиса, сол команда бір ұпай алып, алаңның ортасындағы сызыққа тұрып, допты ойынға қосады. Ойын осылайша бір команданың кеглилерін түгел құлатып біткенше ойналып, жиналған ұпайларын санап, жеңіске жеткен команданы анықтайды. Келесі ойынды командалар орын ауыстырып, ойынды әрі қарай жалғастырады. Ойынның ережесі. 1.Ойын барысынды қорғаушы тұрған орнынан кетпеуі керек. 2.Қорғаушылар да өздерінің тұрған орындарынан аса алыс кетпейді. 3,Шабуылшылар алаңның барлық жерінде жүре алады. 4.Қарсылас қоманда ойыншыларына сызылған шаршыға кіруге болмайды. 5.Ойын барысында доп алаңнан шығып кетсе, оны қарсылас команданың ойыншысы алаңның шетіндегі сызықтан екі қолмен лақтырып ойынға қосады. Әдістемелік нұсқаулар. Ойын футболға ұқсас болғндықтан ережелерінің көпшілігі сол футболдың ережесіне ұқсайды.Допты қолмен тоқтатуға болмайтынын,қарсыласын итермей, аяқпен шалмай ойнауларын қадағалап отыру қажет. Ойынды жүргізуге төрешілік етуге бос тұрған ойыншыларды қатыстыру керек. Ұлдар мен қыздарды бөлек ойнатуды ұмытпаған абзал. Ойынның педагогикалық маңызы. Допты әр түрлі ойын барысында туындайтын жағдайларға байланысты сан алуан әдіс-тәсілдермен: аяқтың басымен, тобықпен,өкшкмен, тағы да басқа дене мүшелерімен соғып үйренеді. Команда жеңіске жету үшін қолдарынан келген неше түрлі қимыл -әрекеттерді бірігіп жасауға дағдыланады. Ұйымшыл болып,бір-бірінің айтқандарын тыңдауға үйренеді. Допты шығыршыққа түсір. Ойынның мақсаты: екі қолмен допты аспандата лақтырып,нысанаға түсіруге үйрену. Керекті құралдар: баскетбол ойынының шығыршығы ілінген баған, баскетбол добы, ысқырық. Мазмұны. Ойын алаңының дәл ортасына баскетбол ойынының шығыршығы ілінген,биіктігі 130-150 см баған қойылады. Сол бағанды айналдыра диаметрі 4 м және диаметрі 8 м шеңбер сызылады. Екі команданың да қорғаушылары шеңберлердің арасында аралас тұрады.Шабуылшылары да үлкен шеңбердің сыртында аралас жүреді. Жеребемен қай команданың ойынды бастайтыны анықталады. Ойынды бастауға белгі берілгеннен кейін екі команда да шығыршыққа түсіру үшін допты мүмкіндігінше қарсыластарына бермей, бір-біріне лақтырады.Ал екі шеңбердің ортасындағы ойыншылар шығыршықты қарсылас команданың ойыншысынан қорғап, қолына түскен допты өз командасының бір ұпай әкеледі. Ойын осылай жалғаса береді.Соңында қай команда көп ұпай жинаса, солар жеңген болып саналады. Ойынның ережесі. 1.Шабуылшыларға шеңбержің ішіне кіруге болмайды. 2.Қорғаушыларға екі шеңбердің ортасынан шығуға болмайды. 3.Шығыршыққа түсірген бала допты ойынға қосады. Әдістемелік нұсқаулар. Әркім өз ойыншыларын қарсыластарынан ажырата алу үшін команда киімдері екі түрлі болуы керек.Бір команданың ойыншылары допқа таласып қалмайтындай болып, қарсылас команда мүшелерімен аралас тұруларын қадағалау қажет. Ойынның педагогикалық мазмұны. Оқушылар керексіз көп қимыл-қозғалыстарынан арылып,қимылдарын ықшамдап әрекеттенуге үйренеді.Баскетбол ойынында допты лақтыру мен қағып алу әдіс-тәсілдеріне жаттығады.Айналаны тез бағдарлап,өз ойыншыларына допты нақтылап беруге дағдыланады. Баскетболға дайындық. Ойынның мақсаты: допты қолмен ыршытып келіп,шығыршыққа дәлдеп түсіру әдістерін жетілдіру. Керекті құралдар: балалар санына қарай баскетбол добы, ысқырық. Мазмұны . Ойыншылар екі командаға бөлінеді. Ойын баскетбол алаңында өтеді.Команда алаңның екі жағына бөлініп,шығыршыққа қарап екі жақтан тізбек болып тұрады. Ойынның басталыуна берілген белгі бойынша екі командының бірінші болып тұрған ойыншысы қолындағы добын жерге соғып ыршытып келіп, допты шығыршыққа, дәлдеп түсіруге тырысады. Қай ойыншының добы шығыршыққа түссе, сол бір ұпай алады. Мұғалімнің ысқырығы естілгенде екінші болып тұрғандар доптарын шығыршыққа лақтырады. Ойын осылайша ойыншылардың барлығы шығыршыққа доп лақтырып болғанша жалғаса береді. Соңында ойыншылардың жинаған ұпайлары есептеліп, қай команда ұпайды көп жинаса, солар жеңіске жеткен болып саналады. ОЙын осылай 3 рет қайталағаннан кейін ойынның жалпы нәтижесі шығады. Ойынның ережесі. 1. Допты жерге соғып ыршыту сызықтан басталады. 2. Ұпай тек шығыршыққа түсіргендерге ғана беріледі. 3. Допты ыршыту мен жүру кезінде жіберген қателіктері үшін командыға айып салынады. Әдістемелік нұсқаулар. Бұл баскетбол ойынына дайындық ретінде өткізілетін эстафета сыныптағы оқушылардың доппен жаттығуларды толық меңгерген кезінде жүргізіледі. Ойынның алдында балаларға өз беттерімен допты шығыршыққа лақтырып жаттығатын уақыт беріледі. Ойынның педагогикалық маңызы. Эстафета балалардың баскетбол ойынына деген ынтасын арттырады. Ол ойынның жаттығуларымен жақсы танысып, әр жаттығу түрін орындауды шыңдауға жағдай тудырады. Оқушылардың қарым – қатынасын жақсартып, өзара тіл табысуына ықпал етеді. Ойынның мақсаты: допты кеуде тұстан екі қолмен тез лақтырып, тез қағып алуға үйрету. Керекті құралдар: волейбол добы мен ысқырық. Мазмұны. Сыныптағы оқушылар санына қарай 5 – 6 –дан бөлініп, жарты шеңбер жасап тұрады, олардан 3 – 4 метр қашықтықта шеңбер сызылып, оның ортасына бір баланы қояды. Ойынды бастауға берілген белгіден кейін шеңбердің ортасында тұрған бала қолындағы добын тұрған балалардың шеткісіне кеуде тұсынан екі қолымен лақтырып, оның қайтып лақтырған добын қағып алып, келесі ойыншылармен де солай доп алысады. Доп ең шеткі баладан ортадағы ойыншыға жеткенде, шеткі бала ортаға, ортадағы бірінші баланың орнына қарай жүгіреді. Сол кезде шеңбер жасап тұрған ойыншылар солға қарай бір қадам жылжиды. Ойын осылайша бірінші болып ортада тұрған бала өз орына келгенше жалғасады. Ойыншылардың қалауы бойынша ойынды әрі қарай жалғастыруға болады. Ойынның ережесі. 1. Ойыншылардың арасы 1 – 2 метрден артық болмайды. 2. Ойыншылар орындарын ауыстырулары керек. 3. Барлық ойыншылар тек көрсетілген әдіспен ғана жаттығуды орындаулары қажет. 4. Допты жерге соғып беруге болмайды. 5. Әдістемелік нұсқаулар. Бұл ойында балалардың орындарынан қозғалмай, допты тек қолдарымен берулерін қадағалау қажет. Ойыншылар тұрғанда аяқтарын сәл алшақ қойып, тізелерін сәл бүгіп, денесін алға қарай еңкейте ұстайды. Егер ойыншылардың тұру ара қашықтықтары жақын немесе алыс болса, онда ойыншылардың шамаларына қарай ол қашықтықты өзгерту керек. Балалар ойын ережелерін жақсы меңгергеннен кейін бұл ойынды жарыс ретінде де өткізуге болады. Ойынның педагогикалық маңызы. Балалар допты лақтыру мен қағып алу жаттығуларының әдіс-тәсілдерін жетік меңгере алатын болады. Тез, шапшаң қимылдауға кедергі жасайтын артық қимыл-қозғалыстардан арылуға себін тигізеді. Жан-жаққа көп жалтақтамай, нақтылы әрекет жасауға дағдыланады. Ойынның мақсаты: ойынның талабына сәйкес сан алуан қимыл-әрекет орындауға дағдыландыру. Керекті құралдар: кішкентай тақтайға орнықты етіп орнатылған 2 кішкентай жалауша. Мазмұны. Ойыншылардың таңдауымен екі капитан сайланады. Қалған ойыншылар ат қою арқылы екі командыға бөлінеді. Алдын ала келісім бойынша ойын алаңы екі «қалаға» бөлінеді. Әр команда өздерінің «қалаларының» арнаулы бір шетіне жалаушаларын тігіп қояды. Жалаушаны күзететін «қорғаушылар» жалаушалардың маңайында екіден тұрады. Қарсыластарының жалаушасын алып қашып әкелетін «шабуылшылар» ортаңғы сызыққа жақын жерде жүреді. Ойын белгі берілгенде басталады. Шабуылшылардың міндеті – жалғыз жүріп, қарсыластарының жалаушасын алып қашып, өзінің қаласына алып кету, ал қорғаушылардың міндеті – уақытында қарсыластарының шабуылшыларын көріп, оларды екеулеп қоршап, қолдарымен екі жақтан ұстау. Ұсталған ойыншы ойыннан шығып, қаланың шетіндегі арнаулы «тұтқынға түскендердің» орнында тұрады. Ойында қарсыласының жалаушасын алған немесе тұтқынға шабуылшыларды көп түсірген команда жеңеді. Ойынның ережесі. 1. Қолға түскен шабуылшыға қорғаушылардың қолынан бұлқынып шығып кетуге болмайды. 2. Қорғаушыларға шабуылшыларды қолмен ұстауға болмайды. Тек екеулеп, қолдасып ұстау керек. 3. Ұсталғандар ойыннан шығып тұрады. Әдістемелік нұсқаулар. Бұл ойынды табиғи ортада, серуенге шыққанда ойнаса, өте қызықты өтеді. Ойынның ережелерін дұрыс сақтау үшін мұғалімнің бос тұрған оқушылар арасынан өзіне көмекшілер сайлап алғаны жөн. Егер ойыншылар өзара келісіп, мұғалімнің басшылығынсыз ойнаса, онда сыныптағы оқушылардың ұйымшылдығы өте жоғарғы дәрежеде жетілген деп санауға болады. Ойынның педагогикалық маңызы. Бұл ойын сыныптағы оқушылардың жалпы қимыл-қозғалыстарының дамып, жетілгендіктерін көрсетеді. Өз беттерімен ойын барысында сан алуан жағдайларға әрекеттенуге үйретеді. Ұйымшыл болып, бірігіп ортақ нәтижеге жетуге талпындырады. Батыл қимылдап, қиыншылықтан қаймықпауға дағдыланады. Ойынның мақсаты: шапшаң жүгіріп барып, жалаушаларды көп мөлшерде тез жинауға үйрету. Керекті құралдар: кішкентай тақтайшаға орнатылған 10 жалауша. Мазмұны. Балалар тең екі командаға бөлінеді. Ойыншылар өз таңдаулары бойынша екі капитан сайлайды. Ұзындығы 40-50 м алаңның дәл ортасынан ара қашықтығы 2 м параллель екі сызық сызылады. Солардың ортасына шахмат ретімен 10 жалауша тігіледі. Ойынды бастауға берілген ысқырықтан кейін әр командада бірінші тұрған ойыншы тез жүгіріп келіп, үлгергенінше жалаушаларды жинап алып, тез орнына барып, барлық балалар бірігіп санауы үшін қолындағы жалаушаларды жоғары көтереді. Капитандар оларды қайтадан орнына апарып тігеді. Содан кейін екінші бала жүгіреді. Ойын осылай командадағы барлық балалар жүгіріп келгенше созылып, әр команданың қанша ұпай жинағаны анықталады. Ойын келесі жолы қатардың соңында тұрған ойыншыдан басталады. Ойын осылай үш рет қайталанады. Ойынның ережесі. 1. Әр ойыншы неғұрлым көп жалауша жинауға тырысады. 2. Бұрын алған баланың қолынан жалаушаны тартып алуға болмайды. 3. Жалаушаны алу үшін сызықтың ішіне кіруге болмайды. Әдістемелік нұсқаулар. Көлеміне қарай алаңды 6 ойын алаңына қысқартып, ұзартуға болады. Жүгірістердің арасында көп тұрмай, тез жалаушаларды тігіп отыру қажет. Санауға ойыншылардың барлығы бірдей қатысып отырады. Жүгіруді кім қалай бастағысы келсе, солай бастай алады. Ойынның педагогикалық маңызы. Бала тез, тура жүгіру кезінде бар күшін салуға дағдыланады. Шапшаң, епті қимылдауға үйренеді. Ұйымшыл болып, команданың мүддесі үшін жақсы нәтиже көрсетуге тырысады. Айналаны бағдарлап, аз уақытта өзінің және қарсыласының әрекетін байқап үлгереді. Доп капитанға. Ойынның мақсаты: допты бір-біріне қарсылас команда ойыншыларының кедергі жасауына қармай лақтырып ұстауға үйрету. Керекті құралдыр: резеңке доп немесе волейбол добы, ысқырық. Мазмұны. Ойыншылар екі командыға бөлінеді. Әр команда өзіне капитан сайлайды. Ойын алаңының қарама-қарсы бұрыштарынан 1 метр қашықтықта екі сызық жүргізіп, капитанның тұратын жерін басқа ойыншылардан бөліп қояды. Қалған ойыншылар араласып алаңда тұрады. Ойын бастаушы алаңның ортасындағы сызықтың үстінде тұрып командалардың екі ойыншысының арасынан допты лақтырады. Допты қағып алған ойыншы өз капитаны жақта жақын тұрған ойыншыға лақтырып береді. Қарсылас команда ойыншылары өз капитанына лақтыру үшін допты ұстап алуға әрекет жасайды. Осындай тартыс кезінде қай команда капитанына допты лақтырып бере алса, соларға бір ұпай жазылады. Ойынның ережесі. 1. Капитан тұрған жердің сызығын басуға болмайды. 2. Капитанға ұшып келе жатқан допты ғана ұстауға болады. 3. Ойыншы доппен тек екі қадам ғана жасай алады. 4. Доппен жүгіруге, жерге соғып ыршытуға болмайды. 5. Доп үшін бірін-бірі итеруге, жұлқуға болмайды. Әдістемелік нұсқаулар. Бұл ойынды оқушылар доппен орындайтын жаттығуларды жақсы меңгергенде ойнатса, ойын қызықты өтеді. Әр команданың киетін киімдері немесе қолдарына байлайтын арнаулы байлағыштары болуы қажет. Ойын ережесінің дұрыс сақталуын қадағалап отырған жөн. Ойынның педагогикалық маңызы. Ойын барсында тез, шұғыл шешімге келуге үйренеді. Жан-жағын жылдам барлап, өз командасының ойыншысына допты дәлдеп лақтырып, әр уақытта одан допты тосып, қағып алуға дайын тұрады. Жасаған жұмысын мұқият, тиянақты орындауға жаттығады. Кедергілер арқылы жарыс. Ойынның мақсаты: шамалары жететін кедергілерден қаймықпай секіріп өтуге үйрету. Керекті құралдар: 2 гимнастикалық орындық, гимнастикалық 2 кішкентай және 2 үлкен ат. Мазмұны. Оқушылар екі командаға бөлінеді. Әр команда тағы екі топқа бөлініп, залдың екі жағына барып, бір-бірлеріне қарама-қарсы тұрады. Залдың ортасына, балалардан 6-8 м қашықтықта, екі жерден алдымен кішкентай ат, содан кейін үлкен ат, соңында гимнастикалық орындықтар қойылады. Мұғалімнің белгісінен кейін бір жақта тұрған екі команданын да бірінші ойыншысы жүгіріп келіп, кішкентай аттан секіреді, үлкен аттың бауырынан өтеді, орындықтың үстімен жүгіріп келіп қарсыда тұрған екінші топтағы бірінші баланың қолын соғып, сол топтың соңына барып тұрады. Олар да алдындағы кедергілерді керісінше өтіп, алдыңғы топқа барып тұрады. Ойын осылай жалғасып, ойынды бастаған бала орнына қайта барғанша жүреді. Қай команда ойынның ережесін бұзбай, ойынды бұрын бітірсе, сол жеңіске жетеді. Ойынның ережесі. 1. Кедергіден өтіп келген ойыншының қолы қолға тигенде ғана жүгіру керек. 2. Бойы аласа ойыншыларға кішкентай аттан секірмей, бауырынан өтуге болады. Олардың саны екі командада бірдей болуы қажет. 3. Кедергіден дұрыс өтпеген ойыншыға ескерту беріледі. Әдістемелік нұсқаулар. Командаға бөлгенде ойыншылардың қимыл-қозғалыс шамалары бірдей болуын қадағалау қажет. Әр команданың киімдері бөлек болмаса, ережелерді қадағалау төрешілер үшін қиынға түседі. Кедергілерді жағдайларына қарай өзгертуге болады. Ойынның педагогикалық маңызы. Бұл ойын күнделікті кездесетін қарапайым кедергілерден тайсалмай өтуге, батыл, қажырлы болуға балаларды жаттықтырады. Тепе-теңдікті сақтап, епті болуға дағдыландырады. Қауым алдында өзінің жасаған әрекетіне жауап беруге үйренеді. Қай команда допты ұзақ ұстайды. Ойынның мақсаты: допты бір-біріне қарсыластар арасында жүріп дәлдеп лақтырып, қағып алуға үйрету. Керекті құралдар: резеңке доп немесе волейбол добы. Мазмұны. Ойын баскетбол ойынына арналған алаңда өтеді. Ойыншылар екі командаға бөлінеді. Араларынан капитан сайланады. Мұғалім ортадағы сызықтың үстінде тұрып, командалардын екі ойыншысы арасынан допты жоғары лақтырып ойынды бастайды. Қай команда ойыншыларына доп бірінші тисе, солар бір-біріне допты екі қолмен лақтырып, қағып алып, өздерінде неғұрлым ұзақ уақыт ұстап тұруға тырысады. Егер қарсылас команда ойыншылары допты қағып алса, өздеріне бір ұпай жинайды. Осылайша әр команда допты неғұрлым ұзақ ұстауға әрекеттеніп, ойын келісім бойынша белгіленген уақытқа дейін жалғасады. Ойынның соңында қай команда ойыншылары допты көп уақыт ұстаса немесе көп ұпай жинаса, солар жеңіске жеткен болып саналады. Ойынның ережесі. 1. Доппен 3 қадамнан артық жүруге болмайды. 2. Доп ұстаған балаға қол тигізуге болмайды. 3. Бір ойыншыға допты қатй-қайта беруге болмайды. 4. Допты басқа командадан алған сайын капитандар айғайлап санын айтып тұрады. Әдістемелік нұсқаулар. Сыныптағы оқушылар көп болса, 4 команда құрып, алаңның екі жағында екі командадан ойынды ұйымдастыру керек. Мұғалім тек уақыт пен ұпайлар санын бақылайды. Көмекшілері ойыншылардың ойын ережелерін дұрыс сақтауын қадағалап тұрады. Ойынның педагогикалық маңызы. Бұл ойын сыныптағы оқушылардың ұйымшылдығын нығайтады. Доппен жаттығу жасау деңгейін көтереді. Тар жерде айналаны тез бағдарлап, өз жақтастарына допты дәлдеп лақтыруға жаттығады. Көп адам әрекеттенетін жерде зейінін шашыратып алмай, жинақыланып, өзін-өзі меңгеруге дағдыланады. Төрт баған. Ойынның мақсаты: доп соғу мен тез бұлтарып жүгіру арқылы жеке басының қимыл-қозғалыс әрекеттерін үйлестіруге үйрету. Керекті құралдар: кішкентай резеңке доп. Мазмұны. Балалар араларынан екі капитан сайлайды. Қалған ойыншылар екі командаға бөлінеді. Бірінші команда сөре сызығында тізбектеліп тұрады. Екінші команданың балалары ойын алаңында бытырап жүреді. Алаңның төрт жеріне ара қашықтықтарын 8-10 м етіп, биіктігі 1,5-2 м төрт баған қойылады. Сөре сызығының үстінде тұрған бірінші ойыншыға доп береді. Ойын басталуға белгі берілгеннен кейін осы ойыншы неғұрлым алаңның алыс шетіне допты бір қолмен соғады да, өзі тез жүгіріп, төрт бағанға да қолын тигізіп, қайта сөре сызығына жүгіріп келеді. Егер үлгерсе, командасына бір ұпай әкеледі. Алаңда тұрған ойыншылар соғылған допты тез ұстап алып, бағандарды айналып жүрген ойыншыны доппен соғулары керек. Жүгіріп жүрген бала доптан қашып бір бағанның қасына тұра қалса, оны соғуға болмайды. Ойыншы үлгермей қалып, оған доп тисе, командалар орындарын тез ауыстырады да, ойынды әрі қарай жалғастырады. Ойынды белгілі бір уақыттың ішінде қай команда көп ұпай жинаса, солар ұтады. Ойынның ережесі. 1. Алаңдағы ойыншы доп алаңда болғанда бағандардың арасымен жүгіре алады. Допты соғатын екінші балаға бергенде жүгіруге болмайды. 2. Бағаннан ұстап тұрған ойыншыны соғуға болмайды. 3. Басқа немесе аса қатты соққан ойыншыны ойыннан шығып кетеді. 4. Алаңда тұрған ойыншылар бір-біріне допты лақтырып беріп тұрады. Әдістемелік нұсқаулар. Басқа да эстафетадағыдай бұл ойынға сыныптағы ұлдар мен қыздар бірдей қатысса, өте қызықты өтеді. Мұғалім сырттай бақылап, төрешілікті балалардың өздеріне беріп, ойынға басшылық жасауға үйретіп отыруы қажет. Ойынның педагогикалық маңызы. Баланы ойын барысында туындайтын сан алуан жағдайларда шұғыл қимыл-әрекет жасауға үйретеді. Батыл, епті қимыл-қозғалыста болуға дағдыландырады. Допты өзі қалай соқса, солай қимыл-әрекет жасауға жағдай туатынына көзі жетіп, батыл, епті қозғалуға жаттығады. Өзінің шамасын анықтап, күш қуатын, шапшаңдығын, төзімділігін арттыруға тырысады. Бес-бестен шабуылға шығу. Ойынның мақсаты: баскетбол ойынының әдіс-тәсілдерін қарапайым ережемен жетілдіру. Керекті құралдар: баскетбол добы, ысқырық. Мазмұны. Сыныптағы оқушылар бес-бестен бөлінеді. Әр бестіктің капитандарын сайлайды. Баскетбол алаңына бірінші үш бестіктің ойыншылары шығады. Бірінші бестік алаңның дәл ортасында тұрады. Қалған бестіктің балалары екі шығыршықтың астында шашырап тұрады. Ойындыбастауға берілген белгіден кейін ортадағы бесбалалар қолдарындағы допты бір-біріне лақтырып, бір шғыршық түсіруге тырысады. Егер түсіре алас, ойынды қайта ортадан бастайды. Допты шығыршыққа жеткізбей басқа топтың ойыншылары қағып алса, олар қарсы шығыршыққа қарай шабуылға кетеді. Онда ортадағы бестіктің ойыншылары олардың орнына барып шығыршықты қорғайды. Ойын осылай бестіктер алаңның бөлінген жерлерінде алмасып тұрып, допты шығыршыққа неғұрлым көп түсіру үшін шабуыл жасап жалғаса береді. Ойынның ережесі. 1. Доппен 3 қадамнан артақ жүруге болмайды. 2. Асықпай қасындағы ойыншыларға допты жиі беріп, шығыршық жақындау керек. 3. Орын алмасуды кешікпей уақытында орындап отыру қажет. 4. Бір-бірін итеріп, қолдарындағы допты тартып алуға болмайды. Әдістемелік нұсқаулар. Егер мектеп алаңында шағын баскетбол бағаны меншығыршығы болмаса, онда төменгі сынып оқушылары допты шығыршыққа емес, қалғанға ғана соғып ойнауға болады. Ойыншылар киімдерінің түсі әр командада әр түрлі болу қажет.Мұғалімнің қасында 2-3 көмекшісі болғаны абзал. Ойынның педагогикалық мазмұны. Оқушылар спорт ойыннын қалай ұйымдастыру керек екенін практика жүзінде көріп, спорт әлемінің талап-ережелерімен танысады. Үлкен спортқа жақындағанын сезініп,өздерін спортшы қатарына қоса бастайды. Спорттағы достық қарым-қатынас деген мағынаның мазмұнын түсіне білетін болады. Эстафета түрлері. Ойынның мақсаты: командаға бөлініп, неше түрлі жаттығулар орындау арқылы өзара қимыл-қозғалыстарын үйлестіру,қимыл-қабілеттерін шыңдау. Эстафеталық ойындар сан алуан, бірақ оларды ұйымдастыруға қойылатын талап көбінесе біркелкі болады. Мәселен: -барлық эстафеталық ойындар екі немесе одан да көп крмандаға (сыныптағы оқушылардың санына қарай) бөілініп өткізіледі; -орындалатын жаттығулар барлық ойыншы үшін бірдей. Балалар ол жаттығуларды бірге бастап,бірге аяқтайды; -командалар өзара «Кім бұрын,кім мықты,кім бірінші» деп жарысады.Күш сынасады; -міндетті түрде жеңімпаз және жеңілген команда болады; -командадағы барлық ойыншылар жаттығуларды біркелкі дұрыс, жақсы орындағанда ғана жеңіске жетеді; -команда ойыншылары капитандарын тыңдап,ұйымшыл болып, ойын ережелерін дұрыс орындаулары шарт; -ойын барысынгда ойыншылар бір-бірімен ренжіспей,қайта көтермелеп, мадақтап, жеңіске жету үшін бар ықыластарын салып орындауға тырысса ғана жеңіске жетеді; -жеңілген кезде келесі жолы жаттығуларды орындау әдіс-тәсілдерін жетілдіріп,жеңіске жетуге бар күш-қайраттарын салуға,бар кісідей әрекеттенуге келісіп,шешімге келіп отырылары қажет. Осы сияқты көптеген жағдайлар барлық эстафеталық ойындар үшін бірдей болғандықтан біз бірнеше эстафеталарды бір тақырыппен беріп отырмыз. 1.Бір аяғын артқа бүгіп,оны бір қолымен ұстап секіріп жарысу; 2.Бір тізені бүгіп, оны екі қолмен ұстап секіріп жарысу; 3.Жүрелерінен отырып, тез жүріп жарысу; 4.Төбелеріне кітап немесе басқа заттар қойып жүгіріп жарысу. 5.Бір қолына су құйылған қасықты ұстап,жүгіріп жарысу; 6.Алаңның бір шетіне тез жүгіріп барып,қайтарда жұмсақ төсеніштің үстінен бастан асып домалап,қайта жүгіріп жарысу; 7.Белгіленген жерге дейін тез жүгіріп барып,солд жерде ине сабақтау, есеп шығару, жұмбақ шешу сияқты бір тапсырма орындап жарысу; 8.Әр комададан екі бала шығып,біреуі қолмен жүріп,екіншісі оның аяқтарын көтере ұстап жүгіріп жарысу; 9.Екі-екіден құшақтаса жүгіріп жарысу; 10.Екі-екіден бір-біріне теріс қарап тұрып,қолдарын айқастыра жүгіріп жарысу; 11.Екі-екіден бірін-бірі арқалай жүгіріп жарысу; 12.Қос аяқтап секіріп жарысу; 13.Төрт аяқтап еңбектеп жүгіру; 14.Жүрелеп отырып, бақаша секіріп жарысу. Жалауша. Ойынның мақсаты: жарысып тез жүгіруге,қарсыласынан бұрын жалаушаны алуға жаттықтыру. Керекті құралдар: ысқырық,жалауша,бор,таяқша. Мазмұны. Сыныптағы балалар санау арқылы екі командаға бөлінеді.Олар ойын алаңының екі шетінде қарама-қарсы сап түзеп тұрады.Ойыншылардың дәл ортасынан диаметрі 1 метрлік шеңбер сызылады.Шеңбердің ортасына жалауша тігіледі.Жалаушаның қасында қолына ысқырық ұстаған ойын жүргізуші тұрады. Ойынның басталуына белгі берілгеннен кейін әр командадағы бірінші тұрған ойыншылар тез жүгіріп келіп, жалаушаны алдымен алуға тырысады.Егер ала алса, ол ойыншы команда есебіне ьір ұпай қосады. Ал шеңберге екі бала да қатар келсе, олар өте сақ болулары керек, өйткені қай ойыншыға қарсыласының қолы бұрын тисе, оның жалаушаны алуға қақысы жоқ. Ойын осылай бірнеше рет жүріп,жеңіске жеткен команда анықталады. Ойынның ережесі. 1.Ойыншылар тұрған қатарларынан бір мезетте шығуын мұқият қадағалау қажет. 2. Шеңбердің сызығын басуға болмайды. 3. Шеңбер ішінен алған жалаушаны ойын жүргізушіге беріп, ойыншылар қайтадан тұрған орындарына жүгіріп кетеді. Әдістемелік нұсқаулар. Ойын қызықты өту үшін командаларды бір түзудің бойына тұрғызу керек. Ойын жүргізуші етіп сабаққа қатыса алмайтын оқушыларды немесе арнаулы төрешілерді тағайындауға болады. Мұғалім ойын барысын сырттай бақылап тұрады. Ойынның педагогикалық маңызы. Ұлдар мен қыздар өздерінің қимыл-қозғалыс ширақтықтарын анықтай алады. Өзара жарысуға мүмкіншілік туады. Араларындағы жүйрік, епті, айлакер баланы анықтайды. Ойыннның мақсаты: шығыршықты дөңгелетудің әдіс-тәсілдерін жетілдіру. Керекті құралдар: бала санына қарай шығыршықтар, ысқырық,бор, таяқша. Мазмұны. Ойыншылар қалауларынша екіге бөлініп, аралары 5-6 метр болатындай жерде бір-біріне қарама-қарсы тұрады. Әр жұпқа бір шығыршықтан беріледі. Ойын бастауға белгі берілгеннен кейін ойыншылар қолдарындағы шығыршықты өздері жасай алатын әдіспен дөңгелетіп ойнай бастайды. Осылай 3-4 минут өткеннен кейін барлығы шығыршықты қарсы жақта тұрған ойыншыларға берулері шарт. Олар ысқырықтың белгі беруімен екінші балаға шығыршықты дөңгелетеді. Ол шығыршықты құлатпай ұстап алуы керек. Кімде-кім шығыршықты ұстай алмай қалса, ол қатар тұрған ойыншылардың соңына барып тұрып, сол жерде ойынды әрі қарай жалғастырады. Ойын осылай бір ғана жұп қалғанша жүргізіледі. Ойынның соңында бастапқы орнында тұрған екі ойыншы жеңімпаз деген атаққа ие болады. Ойынның ережесі. 1. Ойын тек ысқырықпен басталады. 2. Барлық ойыншылар бір әдіспен шығыршықты домалатады. 3. Шығыршықты ұстау үшін ойыншының кез келген жағына бір ғана қадам жасауына болады. 4. Барлық ойыншылар бір қалыпта тұрады. Әдістемелік нұсқаулар. Бір қатарда тұрған ойыншылардың аралары 2-3 метрден жақын болмауы қажет.Аралары жақын болса, бір-біріне кедергі жасайды.Бұл ойынды өткізбес бұрын сыныптағы ұлдар мен қыздарға үйде шығыршықпен жаттығу орындау тапсырылады. Оқушылар шығыршықпен жаттығуларды жақсы орындап тапсырылады. Оқушылар шығыршықпен жаттығуларды жақсы орындап үйренгеннен кейін көптеген ойындар мен эстафеталар өткізуге болады. Ойынның педагогикалық маңызы. Оқушы бүкіл денесімен бастаған қимылын қолмен бітіруге дағдыланады.Жалпы дене мүшелерінің қимыл-қозғалыстарын дұрыс үйлестіруге,сараптап күш салуға үйренеді.Орындаған қимыл-әрекеттерін бір арнаулы бағытта орындауға жаттығады.Қимылдары ықшамды,икемді, тез болады. Таяқша. Ойынның мақсаты: қолындағы таяқшадан еңкейіп тез аттауға үйрету. Керекті құралдар: төрт гимнастикалық таяқша,ысқырық. Мазмұны. Санау арқылы ойыншылар төрт командаға бөлінеді. Командалар аралары 3-4 метр қашықтықта бір-бір тізбек болып тұрады. Тізбектегі ойыншылардың аралары 1 метр. Әр командада бірінші тұрған ойыншы қолындағы таяқшаның екі шетінен ұстап, денесін сәл алға еңкейтіп тұрады. Ойынның басталуына белгі берілген кезде олар екі аяғымен кезек және тез таяқшадан аттап өтіп, таяқшаны келесі ойыншыға береді. Ол келесі балаға береді, ойын осылай тізбектегі барлық ойыншылар таяқшадан аттап өткенше жалғасады. Қай команда ойыншылары бұрын аттап бітсе, солар жеңіске жетеді. Ойын осылай 3-4 рет қайталанып, ойынның жалпы қорытындысы шығады. Ойынның ережесі. 1. Ойыншылардың ара қашықтықтары бір метрден кем болмауы керек. 2. Таяқты екі қолмен ұстайды. 3. Таяқты артында тұрған балаға тек басынан асырып беру керек. 4. Ең соңғы бала таяқтан өте сала жүгіріп келіп, тізбектің алдына тұрып, қолын көтергенде ойын бітті деп саналады. Әдістемелік нұсқаулар. Ойынды арнаулы таяқша болмаған күнде табылған таяқтармен жүргізуге болады, бірақ ол баланың қолын жараламайтындай болғаны дұрыс. Команданың саны ойынның жүргізілетін орны мен сыныптағы оқушылардың санына қарай өзгеріп отырады. Ойынның педагогикалық маңызы. Бала тік жүріп те, шапшаң және икемді қимыл-қозғалыста болмай-ақ тез еңкейіп, қолайсыз жағдайларда да аяқ-қол қимылдарын жылдам үйлестіріп әрекеттенуге дағдыланады. Ойыншылар басқалардың қимыл-әрекеттерін мұқият қадағалап тұрып, сонымен өзінің әрекетін сәйкестендіруге жаттығады. Түйілген орамал. Ойынның мақсаты: жүгіріп жүргенде қосымша жаттығулар орындауға үйрету. Керекті құралдар: ортасынан түйілген орамал және ысқырық. Мазмұны. Шеттері белгіленген ойын алаңында ойыншылар өз беттерімен жаттығулар жасап, бірін-бірі қуалап, жүгіріп ойнап жүреді. Балалардың қалауымен араларынан бір ойын жүргізушіні сайлайды. Ол қолына түйілгенорамалды алып, алыста тұрған бір балаға лақтырып жіберіп: «Бір, екі, үш!», - деп санап, сол ойыншыны қуа жөнеледі. Қашып келе жатқан бала ойын жүргізуші қасына жақындап қалғанда, қолындағы орамалын басқа ойыншыға лақтырып, ойынды әрі қарай жалғастыра береді. Ойын берілген уақыт арасында жүргізіліп, кімдер орамалды аз уақытта көп рет бір-біріне лақтырғанын, қай қуғыншының орамалды тез ұстап алғанын атап өтеді. Ойынның ережесі. 1. Алаңның шетінен шығып кеткен ойыншы ойыннан шығып тұрады. 2. Орамалды лақтырғанда баланың атын атап лақтыру керек. 3. Орамалды қағып ала алмай қалған бала орамалды басқа балаға береді. 4. Қашып келе жатқан баланы ойын жүргізуші қуып жетсе, ол орамалды бере салуы керек. Әдістемелік нұсқаулар. Ойыншылар орамалды ұстамаған күннің өзінде жүгіріп, бірін-бірі қуалап ойнап жүрулері керек. Ол үшін орамал тек жүгіріп келе жатқан ойыншыға беріледі деп айтып қою қажет. Орамалдың орнына басқа зат алуға болады, бірақ ол лақтырғанда ойыншылардың бір жерін ауыртып, жараламайтындай болғаны дұрыс. Ойынның ұзақтығын сабаққа не басқа арнаулы уақытқа байланысты өзгертіп отыруға болады. Ойынның педагогикалық маңызы. Балалар өздерінің шамаларына қарай керегінше жүгіріп жаттығуларды да еріктерімен жасайды.Жаттығу мен тынығуды өздері білгенінше орындап тұруға дағдыланады. Жүгіріп жүріп айналаны тез бағдарлап,өз қимылын соған байланысты сәйкестендіріп тұрады. Өткелек. Ойынның мақсаты: сапта тұрып бұрылу арқылы тұрыстарын өзгертуге жаттықтыру. Мазмұны. Ойыншылардың арасынан жеребемен бір капитан және екі ойын жүргізуші таңдалып алынады. Олар алаңның шетінде бір-бірінен 3-4 метр қашықтықта түрады. Қалғандары алаңда бір тізбек болып айналып жүріп келе жатып 4 не 6 топқа бөлінеді.Әр топқол ұстасып, қатарынан 4 не 6 «көше» құрады. Ойынды бастауғаберілген юелгіден кейін бірінші ойын жүргізуші көшелердің арасмына кіріп қашады.Екіншісі оны қуа жөнеледі.Көше құрып тұрған балалар бірінші ойыншының тез қолға түспеуіне жағдай жасап тұрады. Егер қуғыншы бірінші балаға жақындап қалса, «көше» құрып тұрған ойыншылардың барлығы капитанның басқаруымен «Көше,оңға бұрыл!» деп дауыстап, барлық «көше» бірдей оңға қарай бұрылады.Сонда қашып келе жатқан бала мен қуғыншы бір-бірінен адасып қалады. Ойын осылай «көшелер» капитанның берген бұйрықтарын орындап, қуғыншы есебін тауып,ойын жүргізушіні ұстағанша жалғасады. Ойын осылай берілген уақытта өтіп,соңында жүйрік балалар мен ұйымшыл «көшелер» аталады. Ойынның ережесі. 1. «Көшеде» тұрған ойыншылар сап түзеп,тік тұрулары керек. 2. Ойын жүргізушілерге тұрған балалардың арасынан өтуге болмайды, тек «көшелермен» жүгіреді. 3. Капитан ойын барысын мұқият қарап,бұйрықты уақытында беріп тұруы қажет. 4. Берілген бұйрық «Бір,екі,үш!» дегенде тез орындалуы керек. Әдістемелік нұсқаулар. Ойын қызықты өту үшін көшедегі ойыншылар өлең, тақпақ айтып,қолдарымен неше түрлі жаттығулар жасап тұруларына болады. Тек капитан бұйрық берген кезде тынышталса болғаны. Бұл ойынды жалпы ойыншылардың өз басқаруына беріп, мұғалім сырттай бақылап тұруы қажет. Тұрған ойыншылар өлең айтпаған кұнде, жаттығуларды капитанның айтуы бойынша міндетті түрде орындап тұрады. Ойынның педагогикалық маңызы. Сыныптағы барлық оқушылардың бірдей ұйымдасып,күрделі бір қимыл –қозғалыста болуына жаттықтырады,жақсы жағдай жасалады. Капитанның айтқанын мұқият тыңдап, бірдей әрекеттенуге үйренеді. Бір-біріне жанашыр болып, оны іс жүзінде көрсетуге мүмкіншілік туады. Өздеріне және басқаларға басшылық жасауға дағдыланады. Қуғыншы. Ойынның мақсаты: балаларды қуғыншыны ортада ұстап тұрып, содан кейін одан қашып құтылуға әрекет жасауға үйрету. Мазмұны. Ойыншылар араларынан 4-5 қуғыншы сайлайды. Олардың қолдарына байланған қызыл белгілері болады. Қалған балалар қуғыншыларды ортаға алып, қол ұстаса әр жерде шеңбер жасап тұрады. Олар тұрған алаңның шетінен 20-30 метр мәре сызығы жүргізіледі. Мұғалімнің белгісі бойынша шеңбердегі балалар оңға қарай жүріп,ортадағы қуғыншылар бірігіп дауыстап: «Мен сүзеген текемін, Сені сүзіп кетемін»,- Дегенде шеңбердегілер әрі қарай жалғастыра: «Деді де ол бақылдап, Келіп қалды жақындап»,- деп айтып болысымен, қоддарын жібере сала, мәре сызығына қарай жүгіре жөнеледі. Ортада тұрған қуғыншылар оларды сызыққа жеткізбей ұстап алулары керек. Келесі жолы ұсталмаған балалардан қуғыншылар сайлап,ойынды әрі қарай жалғастырады. Ойын осылай шеңбердегі бар ойыншы қуғыншы болғанша созылып, соңынды ең жүйрік бала мен қуғыншылар аталады. Ойынның ережесі. 1.Шеңберде тұрғандар өлеңді барлығы бір уақытта аяқтаулары керек. 2.Ойыншылар қуғыншыдан алысырақ тұрулары үшін шеңберде көбірек бала болады. 3.Барлық шеңбердегі ойыншылардың саны бірдей болады. 4.Балалар қолдарын жібергеннен кейін ғана қуғыншылардың қуып ұстауына болады. Әдістемелік нұсқаулар. Қуғыншылар ортада босқа тұрмай, өлеңнің мазмұнына қарай жаттығулар жасап тұрса, басқалардың қашып шығуларына жақсы жағдай туады. Мұғалім өзінің көмекшілерімен ойыншылардың ойын ережелерін дұрыс сақтауын қадағалап отырады. Ойынның педагогикалық мазмұны. Балалар дене мүшелерін ықшамдап ұстап, шұғыл берілген белгілерді аса көп кешіктірмей орындауға үйренеді.Жақындағы қауіптен жүрексінбей, батыл, жедел қимыл-әрекет жасауға жаттығады. Бақшада Ойынның мақсаты :өз бетінше жұптасып, допты бірі-бірімен неше тұрлі әдістермен лақтыруға үйрету. Керекті құралдар: балалардың санына сәйкес баскетбол добы немесе арасына мақта салынған доптар, бірнеше ұзын таяқтар,ысқырық. Мазмұны. Ойыншылардың арасынан бір күзетші сайланады. Алаңның бір шетінде орындықта күзетші «ата» отырады.Екінші шетінде бірнеше жерден қойылған орындықтардың үстіне таяқтар қойылады.Ол –бақшаның қоршауы. Ойыншылар белгі берілгеннен кейін таяқтардың астынан еңбектеп өтіп, бақшаның ішінде жатқан «қауын,қарбаыздары» екіден тұра қалып,бір-біріне лақтырып ойнай бастайды.Ойнап тұрып: «Жақсы-ау қауын жинаған, Жақсы-ау қарбыз жинаған, Бәрінен де жақсысы- Үлкен сөзін тыңдаған»,- деп өлең айтады. Бір кезде бақташы оянып: «Бәрекелді,қарақтарым,қанша қауын-қарбыз жианғансыңдар, сендерге көп рақмет, ертең де келіп аталарыңа көмектесіңдер. Жақсы жұмыс істегендеріңе мына жатқан қауын-қарбыздан өздеріңнің таңдағандарыңды беремін. Үйлеріңдегі ата-апаларыңа ала кетіңдер!» - дейді. Балалар бір-бір допты көтеріп, таяқшаның астынан еңбектеп шығып кетеді. Ойын осылай ойыншылардың өзара келісуі бойынша жалғасады. Ойынның ережесі. 1. Әр жұп бақшаға кірісімен тез-тез допты лақтырып, санап тұрулары керек (қауындардың саны). 2. Қай жұп көп қауын жинаса, солар жеңген болып саналады. Әдістемелік нұсқаулар. Ойыншылардың ара қашықтықтарын әр жұп өздері белгілейді. Дегенмен аса жақын тұруға болмайды. Допты лақтыру әдісін алдын ала келіскен жөн. Ойын басталған сайын допты лақтыру әдісі де өзгеріп тұруы қажет. Бұл ойынды серуенге шыққанда, сабақтан бос кезде ойнаса, өте қызықты өтеді. Күзетшінің алғыстары сан алуан болады. Бата ретінде берілсе, өте тамаша болар еді. Ойынның педагогикалық маңызы. Оқушылар үлкендерге шамасы келгенше көмектессе өздерінің қимыл-қозғалыс іскерлігін арттыратынын байқайды., жолдастарымен жақсы қарым-қатынаста болып, достықтарын шыңдалатынына көздері жетеді. Қазақтың жақсы мақалын естеріне түсіреді: «Жауынмен жер көгерер, батамен ел көгерер». Көліктер. Ойынның мақсаты: берілген белгіні мұқият тыңдап, нақтылы қимыл-қозғалыс орындауға үйрету. Мазмұны. Ойыншылар өз еріктерімен арнаулы ойын алаңында жүгіріп, бірін-бірі қуалап ойнап жүреді. Мұғалімнің немесе ойын бастаушының «Ұшақ!» деген белгісінен кейін балалар орындарында тұра қалып, қолдарының басын кеуде тұсына ұстап, айналдырып (ұшақтарын от алдырып), орындарынан ақырындап жүре бастайды, жүгіруге көшіп, екі қанаттарын екі жаққа созып, алаңды айнала жүгіреді. «Ұшақтар аэродромға қонды!» дегенде барлық ойыншылар шеттерінен келіп, бір қатар болып, жүрелерінен отыра қалады. Мұғалім «Аттар!» дегенде бірден не екіден бөлініп, қатарласа тұра қалып, қолдарын айқара ұстап, тізелерін жоғары көтере шауып кетеді немесе жорғалай жөнеледі. Мұғалім уақытына қарай басқа да көліктердің атын атайды. Мәселен: трамвай, автобус, тролллллейбус, кеме, түйе, асу есек тағы басқа. Ойынның соңында айтылған көліктерді ерекше көрсете алған балалар өздерінің қабілеттерінбасқаларға қайтадан көрсетуге мүмкіншілік алады. Ойынның ережесі. 1. Белгіден кейін айтылған көліктің қозғалысын, дыбысын бар ойыншы бірдей салып, қимыл-әрекеттер жасап жүреді. 2. Ойын алаңның түгелдей пайдалану қажет. 3. Ойын бастаушының белгісін мүдіртпей орындау қажет. Әдістемелік нұсқаулар. Ойынды жүргізбес бұрын көліктер туралы әңгіме, ертегі-аңыздар айтып, балалардың ойынға деген қызығушылығын арттыруға әрекет жасалынуы қажет. Көліктердің бір-бірінен айырмашылығын, қажеттілігін, олардың адамға келтіретін пайдасын жақсы ажыратуға үйреткен жөн. Көліктердің қозғалыстары мен дыбыстарын өте ұқсатып жасаған оқушыларға басқалардың алдында өнерлерін көрсетіп, тамашалауға уақыт беріледі. Ойынның педагогикалық маңызы. Оқушылар өмірдегі болып жатқан құбылыстар мен өзгерістерге көңіл бөліп, оларды ескеріп, есте сақтауға үйренеді. Үй жанаурларына басқа бір көзқараспен қарап, олардың пайдалылығына көздері жетеді. Жануарлардың өмір сүру ерекшеліктерін анықтап білуге талпынады. Жеті қалбыр. Ойынның мақсаты: қарсыласының добын тигізбей, қалбырларды бірінің үстіне бірін жинау. Керекті құралдар: жеті қалбыр, бір команда ойыншыларына жететін кішкентай резеңке доптар. Мазмұны. Ойыншылар араларынан екі капитан сайлайды. Қалғандары екі командаға бөлінеді. Ойын алаңының ортасына жеті қалбырды бірінің үстіне бірін жинап қояды. Ол қалбырлардың қасында бірінші команда ойыншылары шашырап жүреді. Олар – «күзетшілер». Қалбырлар жиналып тұрған жерден 5-6 м жерде екінші команда балалары қолдарына бір-бір доп ұстап, бір қатар болып тізіліп тұрады. Олар – «соққыштар». Ойынның басталуына берілген белгіден кейін доп ұстап тұрған «соққыштар» қолдарындағы доптарын лақтырып, жүгіріп жүрген күзетшілерді соғып, ойыннан шығаруға тырысып, қалбырларды құлата бастайды. Ал «күзетшілер» кезекпен жүгіріп жүріп, өздеріне допты тигізбей, құлаған қалбырларды орындарына қайта жинап жүреді. Доп тиген бала ойыннан шығып отырады. Ойын осылай келісім бойынша барлық ойыншылар ойыннан шыққанша немесе арнаулы бір уақыт арасында аяқталады. Ойынның соңында доп тигізбей көп қалбыр жинаған ойыншы мен мерген баланы атап өтеді. Ойын әрі қарай жалғасу үшін командалар орындарын ауыстырады. Ойынның ережесі. 1. Құлаған қалбырды кезекпен барлық ойыншылар қалаулары қажет. 2. Бірнеше бала бір уақытта қалбырларды жинауы мүмкін. Ол қалбырлардың санына байланысты. 3. Допты барлық бала бірдей лақтыруға болады. 4. Доппен бастан соғуға болмайды. 5. Жерден ыршып тиген доп саналмайды. 6. Допты қағып алуға болмайды. Әдістемелік нұсқаулар. Сыныптағы оқушылардың шамасына қарай қалбыр мен соққыштардың ара қашықтықтары әр түрлі болуы мүмкін. Ол қалбырларға шамасы аз бала да лақтырып жеткізе алатын болуы керек. Келісім бойынша күзетшілердің барлығы бірдей жүріп, қалбыр жинауларына болады. Ойыншылар тез, тоқтаусыз қимыл-қозғалыста болғанда ғана ойын қызықты өтеді. Сондықтан мұғалім бұл ойынды оқушылардын өз бетімен ұйымдасып, өздері басшылық жасап ойнауына мүмкіндік бергені дұрыс. Ойынның педагогикалық маңызы. Қалбырларды жинай жүріп, әр бала көпшіліктің мүддесі үшін әрекеттенумен қатар өзінің жеке басының сақтығы арқылы мақсатқа жетуге болатынына көзі жетеді. Қиыншылықты көре тұра соған қарсыласуға, батыл қимыл-әрекет жасауға дағдыланады. Ерік-жігерін шыңдап, қайсар болуға үйренеді. Бұрыш. Ойынның мақсаты: айналаны тез бағдарлап, өзіне керекті қимыл-қозғалыс жасау үшін уақытты нақтылы анықтауға үйрету. Керекті құралдар: бор, таяқша. Мазмұны. Ойыншылар өз қалауларымен бес-бестен бөлінеді. Әр бестік өздеріне ойын алаңынан немесе залдың ішінен төрт бұрышты сызып немесе белгілеп алады да, төртеуі сол бұрыштарға тез тұра қалады. Бұрышсыз қалған ойыншы ойын жүргізуші болып ортада тұрады. Бұрыштағылар өзара келісіп, орындарын ауыстырып отырады. Сол кезде ойын жүргізуші бос қалған бұрышқа тұрып алуға тырысады. Егер ол бұрышты алып қойса, бұрышсыз қалған бала ойынды әрі қарай жалғастырады. Ойын осылай жалғаса береді. Ойынның ережесі. 1. Ойын жүргізуші бір баланың қасында 3-5 секундтан артық тұрмайды. 2. Ойыннан шығып кеткен балға қайта келуге болмайды. 3. Жүгіріп бара жатқан баланы қолмен ұстауға болмайды. Әдістемелік нұсқаулар. Бұл ойынды серуен кезінде, табиғат аясында, ағаштардың арасында өткізсе, өте қызықты өтеді. Ойынды басынан аяғына дейін ойыншылар өздері басқарып жүргізулері керек. Мұғалім тек басшылық жасап тұрады. Ойынның педагогикалық маңызы. Балалар өздерінің шамасын, берілген белгіге қалай тез әрекеттене алатынын анықтап, батыл қимыл – қозғалыс жасауға үйренеді. Берген сөзінен қайтпай, тұрақтылыққа, бірін-бірі сыйлауға дағдыланады. Источник: http://ойындар | |
| Просмотров: 13827 | | |
Среда, 2024-12-18, 2:18 PM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Категории раздела | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|