| Математика сабағында оқушылардың белсенділігін арттыру.
Қазіргі кезде математиканың математикалық білімділік пен математикалық мәдениеттегі маңыздылығын бағаламауға болмайды. Еліміздің қауіпсіздігі, экономикалық және технологиялық тәуелсіздігі халқымыздың математикалық сауаттылығына байланысты. Қазіргі барлық ғылымдар математикалық идеялармен қаруланған.
Математика – бүкіл дүниежүзілік мәдениеттің феномені.Онда адамзаттың ой- өрісінің дамуы көрсетіледі. Математикалық моделдеу кез келген жауапты шешімдерді қабылдау кезінде шешуші кезең боп табылады.
Кез-келген жағдайда да математика – жалпы білімнің негізгі тірегі, сондықтан да оқушылардың математикаға қызығушылығын арттыру керектігі айтылып та, жазылып та келеді.Сабақ кезіндегі өзіндік жұмыстар, ойын элементтері, әртүрлі сайыстар, логикалық есептер т.б. олардың қызығушылығы мен шығармашылығын дамытудың бір құралы боп табылады. Бір сөзбен айтқанда « Оқушыны қиындықты жеңуге үйрет, оған жеңістің дәмін
татуға мүмкіндік бер, сонда ғана ол оқуға ынталана түседі.»
9 сыныптағы геометриялық прогрессияның алғашқы п мүшесінің қосындысын табудың логикалық есебіне мысал ретінде үнді аңызын алайық: шахмат тақтасын ойлап тапқаны үшін өнертапқыш шахтан бидай дәнін сұрайды. Шах ойланбастан келісе кетеді:
« Бір тор көзінде бір дән, екінші көзде екі дән, үшіншіде төрт, төртіншіде сегіз, сөйтіп әрбір келесі көзде дәннің саны екі есеге артып отыратын болсын» дейді. Бастапқыда шах жеңіл құтылатынына қуанып кеткен болатын, бірақ кейін сонша дәнді барлық жер бетіндегі егіс алқабынан жинаса да тауып бере алмайтынын біледі.
Міне көрдіңіз бе логикалық ойлау, дұрыс есептеп, дұрыс шешім қабылдау қай заманда да керек болған, сондықтан жаңа типтегі білімді, сауатты және білімді қажетті жерде қолдана білетін шәкірттерді тәрбиелеу өмір талабы. Бұндай шәкірттер кемшілікке төзімсіз, оларды жою жолдарын іздеп таба білетін және күтілетін түпкі нәтижені есептей білетін , сол нәтижеге қол жеткізе алатын болады. Сабақ үстінде оқушылардың белсенділігін арттыру үшін әртүрлі шапшаңдыққа, зейінділікке баулитын тәсілдерді қолдану керек. Мысалы 6 сыныптағы «Центрлік және осьтік симметрия» тақырыптарын бекіту кезінде күнделікті қолданып жүрген әріптеріміздің арасынан центрлік және осьтік симметриясы барларын тез табатын ойын ұйымдастыруға болады. (А,В,Е,Ж,З,М,О,Т,Ф,Х,т.б,) немесе төмендегі фигуралардың қайсысының центрлік симметриясы, ал қайсысының осьтік симметриясы бар?
Осьтік.те, центрлік те симметриясы бар фигураларды ата.
Кім біліпті балалардың тағы қандай осьтік.те, центрлік те симметриясы бар фигураларды таппасына? Айналамыздағы қоршаған ортадан да симметрияны іздеп көрелік:
• Велосипедтің дөңгелектері;
• Жапырақтар;
• Оюлар;
• Тіпті адамның денесіндегі көз, құлақ , қол, аяқ т.б.
Сабақты төмендегі сөздермен аяқтау керек деп ойлаймын: «Симметрия - бұл сұлулық пен әдеміліктің көрінісі»
10 сыныптағы «Функцияның графиктерін қарапайым түрлендіру» тақырыбын өту кезіне симметриядан білімін пысықтап, графиктерді салуда қолдана білуге
дағдыландыру қажет. y = /sinx/, y = /sin ½x/ , y = √x-1 , т.б.
Оқушылардың білім сапасын жақсартып, белсенділігін арттыру үшін математиканың әрбір сабағында :
• Ауызша есептеулер;
• Дайын сызбалар арқылы қайталаулар;
• Логикалық есептеулер;
• Сызбаларын тұрғызуға жарыстар;
• Есептердің шығару жолдарының әртүрлі тәсілдерін қолдану жүргізілуі керек.
Мына бір есепті қарастырайық:
АВС тікбұрышты үшбұрыштың АВ гипотенузасына АВDЕ квадрат тұрғызылған.Егер ВС және АС катеттері сәйкесінше а және b ға тең болса, С төбесінен квадраттың центріне дейінгі қашықтықты есептеңдер.
Енді осы есепті қандай тәсілдермен шешуге болады екен, соны қарастырайық:
• І тәсіл – синустар теоремасы;
• ІІ тәсіл – косинустар теоремасы;
• ІІІ тәсіл – ауданы арқылы табу;
• ІҮ тәсіл –геометриялық әдіспен
• Ү тәсіл – вектор тәсілімен.
Косинустар теоремасын қолданайық
∆АОС ; СО2 = b2+AO2 - 2b *AO *cos(α+450)
АО2=½с2, онда СО2 = b2+ ½ с2 - 2 b * с/2 * √2 ∕ 2 (b/c-a/c) = b2+1/2(a2+b2) - b2+ ab = ½(a+b)2
CO = (a+b)/ √2
Оқушылар есептеудің тиімді жолдарын табу үшін теорияны еске түсіреді.
Сабақта психологиялық атмосфераны қалыптастыру сабақтың нәтижелі болуына ықпал етеді. Бұндай сабақтар өз бетімен талдай білуге, тақырыпты жақсы меңгеруге үйретеді. Сондықтан берілетін тақырыптардың жақсы меңгеріліп, ақпараттардың жадта нық сақталу принципінің негізіне құрылған сабақтардың жемісі мол болмақ.
Даумчарова К.Б.
Ақтау қ. №14 орта мектептің математика пәні мұғалімі
|