Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » В помощь учителю » Семья и школа |
тіл дамыту сабақ жоспары
| Тіл дамыту Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Құстардың тіршілігі. Мақсаты: І. Құстардың қысқы тіршілігі туралы түсінік беру. 2.Сабақ барысында орындалған тапсырмалар арқылы ойлау қабілеттерін дамыту. 3.Құстарға қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу. Көрнекіліктері: қыстап қалатын құстардың суреттері, үнтаспаға жазылып алынған құстар үні. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Шаттық шеңберін ұйымдастыру. Балалар дөңгелене тұрып, бір - біріне құстардың атына бай - ланысты еркелетіп айтатын сөздерді айтады. - Көгершінім. - Балапаным. - Қарғам. - Қарлығашым. - Тотым, т.б. 2. Кіріспе бөлім. а) Қыс мезгілінің өзгерістерін сұрақ - жауап ойыны арқылы суреттеу, әңгімелеу. Балалардың жауаптары тыңдалып, педагог олардың жауаптарын қорытындылайды. - Қыс мезгілі суық, қарлы, боранды болады. Қыста суыққа төзе алатын құстар ғана қыстап қалады. Олар мына құстар (суреттерін көрсету): торғай, қарға, кептер, сауысқан. Басқа құстар жылы жаққа ұшып кетеді. Қыста құстар ағаштардың бұтақтарын паналап күнелтеді. Қарны ашып тоңған, жаураған құстар адамдарға жақын ұшып - қонып жүреді. Адамдар жем - шашар жасап, оған жем салып, ағаштың бұтағына іліп қояды. ә) Балалар құстар, ұя деген сөздерге сөйлем құрастыру. б) Сергіту сәтін өткізу. Құстар біздің досымыз, бау - бақшаны қорғайды, Ұя жасап қарсы алсақ, құстар бізді қолдайды. 2. Негізгі бөлім. а) «Құстар қалай қыстайды?» деген ертегіні оқып беру. Қыстың бір суың күні Суықторғай, Қарға, Торғай, Тоқылдақ, Құр, Сауысқандар кездесіп, әңгіме - дүкен құрыпты. Қарға: Адамдар тұратын жерлерге жақын келіп орналасқанымыз жақсы болады. Бізге дастарқан дайындап қойыпты. Тіпті жеміс те бар екен. Құр: Бірдеңе таптың ба? Маралдар да келмей қойды. Олардың ізіндегі қардан ашылған шөптің дәнін теріп жеп, бір тоятын едім. Торғайлар: Мынандай қалың қарда дән қайдан табылсын. Ағаш бүршігімен күн көре тұрамыз да. Сауысқан: Ей, Қаздар сендер жылы жаққа кетпеп пе едіңдер? Қыс түскенде мұнда неғып жүрсіңдер? Қаздар: Әй, Сауысқан - ай, танымадың ба? Біз отырықшы Қаздармыз. Кейбір жабайы Қаздар ғой жылы жаққа ұшып кететін. Сендер өздерің неге жылы жаққа кетпедіңдер? Сауысқан: Мен туған жерде қыстайтын отырықшы құспын ғой. Мен сияқты Алақарға, Шымшық, Тоқылдақ, Торғай қыста өз туған жерлерінде қыстайды. ә) Суретпен жұмыс. «Құстарға көмек» тақырыбында әңгіме құрастыру. Тірек сөздер: жемшашар, суықтан тоңған құстар, сарышымшықтар, жем салды, т.б. б) Сөздік жұмысын жүргізу. Сарышымшық — сұр, қоңыр түсті, бауыры сары, қауырсынды кішкентай құс. Құр - тауық тұқымдас жабайы құс. 3. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) «Қайсысы артық» дидактикалық ойыны. Шарты: Мұғалім тақтаға құстардың суретін іледі. Мысалы: суықторғай, тоқылдақ, қарға, жабайы үйрек. Балалар суреттерден қыстап қалатын құстарды атайды, ал жабайы үйректің артық екенін айтады. ә) Сұрақтарға жауап беру. - Қандай құстар қыста қыстап қалады екен? - Біздер құстарға қандай қамқорлық жасауымыз керек? - Қандай ертегі тыңдадыңдар? Ол не туралы? Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Жабайы жануарлардың қысқы тіршілігі. Мақсаты: 1. Жабайы аңдардың қысқы тіршілігі туралы түсініктерін кеңейту. 2. Сурет бойынша толық сөйлем құрастырту, сұраққа жауап бергізу арқылы ойлау қабілеттерін дамыту. 3.Жануарларға қамқорлық жасау керектігін ұғындыру. Көрнекілігі: жабайы аңдардың қысқы тіршілігі бейнеленген суреттер. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Шаттық шеңберін құру. - Балалар, далада күн суытқанымен біздің жүрегіміз ыстық, мейірімге толы. Бір - бірімізге деген жылы сөздерімізді айтып, көңіл күйімізді көтерейік. 2. Кіріспе бөлім. Сұрақ - жауап әдісі арқылы балалар жануарлар туралы алған білімдерін ортаға салады. - Балалар, аңдарды қыстың қатты суық аязынан не қорғайды? (Жылы үлпілдеген жүні, іңдері, апандары). Аңдардың суреттерін көрсете отырып: - Қыста қоян мен тиіннің жүнінің түсі қалай өзгереді? 3. Негізгі бөлім. а) Сурет бойынша жануарлардың қысқы тіршілігі туралы әңгіме құрастыру. - Қыста аңдар немен қоректенеді? - Қыста қояндар мен бұғылар қысқа азық даярламайды. Қоян ағаштардың бұталарын кеміріп жеп күн көреді. Бұғы ағаштардың кішкентай бұтақтарын жейді. Түлкінің мұрны өте иісшіл, құлағы жақсы естиді. Ол қарды иіскелеп, қар астындағы тышқанның дыбысын естіп қояды. Түлкінің қысқы азығы - тышқан. Ал аю қысқа азық жинайды. Денесіне май жинап алып, қыс бойы апанында жатып табанын сорады. ә) Сөздік жұмысын жүргізу. Суықта дірдектеп - қалшылдап тоңу, бүрсеңдеу. Айдын - жайылып жатқан су алабы. б) Дәптердегі тапсырманы орындау: бір қоян, бір аюдың суреттерін салу. Қоянның тамағы сәбіз, аюдың тамағы бал екенін айтқызу. в) Ә. Табылдының «Ақ аю» өлеңін жаттату: педагог мәнерлеп оқиды, балпаң - балпаң сөзіне сөздік жұмысын жүргізу (балпаң - балпаң - теңселе басып баяу қозғалады), балаларға өлең жолдарын бірнеше рет қайталату. 4. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) «Ақ аю» өлеңін 1 - 2 балаға жатқа айтқызу. ә) Жануарлардың қысқы тіршілігі туралы алған білімдері сұрақ - жауап әдісі арқылы пысықталады. 1. Қандай жануарлар қысқа азық жинайды? 2. Ал қандай жануарлар қысқа азық жинамайды? 3. Жануарлардың қысқы тіршілігі туралы не білдік? б) «Қандай жануар?» дидактикалық ойыны. Шарты: бір бала хатқалтадан жануарлардың суретін алады. Сол жануардың қысқы тіршілігі туралы әңгімелейді. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Көшедегі көліктер. Мақсаты: І.Көліктер туралы түсінік беру, олардың түрлерін ажыратуға үйрету. 2.Сөздік қорларын толықтыру, жаңылтпаштарды дауыс ырғағын көтеру арқылы айтуға жаттықтыру. 3.Ойыншық көлік түрлерін мұқият, ұқыпты ұстауға тәрбиелеу. Көрнекіліктер: түрлі көліктер бейнеленген суреттер. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Кіріспе бөлім. а) «Қандай көлік түрлерін білесіңдер?» деген сұраққа сурет бойынша көшедегі көлік түрлерін атап шығады. ә) Көліктердің пайдасы туралы әңгімелеу. 2. Негізгі бөлім. а) Сөздік жұмысын жүргізу. Жедел жәрдем - қолма - қол берілетін көмек. Өрт сөндіргіш - өрт сөндіруге арналған техника. Су сепкіш — су тебуге арналған техника. ә) Жедел жәрдем, өрт сөндіргіш машинасы, су сепкіш сөздерін қатыстырып, сөйлемдер құрастыру. б) «Төртінші артық» дидактикалық ойыны. Педагог көлік түрлерінің суреттерін көрсетіп тұрып, олардың аттарын атайды. Балалар аталған көлік түрлерінің артығын тауып айтады және оның неге артық екенін дәлелдейді. - Камаз, Тойота, Жигули, Мерседес. - Камаз артық. Өйткені ол - жүк тиейтін машина. Жигули, Тойота Мерседес - жеңіл көліктер. в) Жұмбақтар шешу. Шешулері: пойыз, автобус. - Жұмбақта пойызды неге үйге теңеп түр? - Өйткені пойыздың ішінде жататын төсек, тамақтанатын орын, жуынатын жер және әжетхана бар. г) Күрделі сөздермен жұмыс. Сүт тасығыш машина, өрт сөндіретін машина, су себетін машина, жедел жәрдем, т.б. Балалардан «Сүт тасығыш машина деп аталу себебі, өйткені сүт тасиды. Үш сөзден құралған» деген жауап алу қажет. ғ) Сергіту сәтін өткізу. Музыка әуенімен машинаның тұтқышын айналдырып билеу. 3. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) Педагог көлік түрлерінің суреттерін көрсетеді, ал балалар оның қандай көлік түрі және не үшін пайдаланатынын айта¬ды. Мысалы: - Троллейбус - электр қуатымен жүреді. Ол - жолаушы таситын көлік. - Трамвай - электр қуаты арқылы рельспен қозғалады. Ол - қалада жолаушы таситын моторлы вагон көлік. ә) «Толықтыр» дидактикалық ойыны. Педагог сөйлемді толық айтпайды. Балалар түсіп қалған сөзді тауып, сөйлемді толықтырып айтады. Мысалы: Егер жермен жүрсе - бұл... (жер) көлігі. Олар: жеңіл маши¬на, автобус, троллейбус. Егер су мен жүрсе — ... (су) көлігі. Олар: қайық, кеме, теплоход. б) «Суретті жина» дидактикалық ойыны. Шарты: балалар екі топқа бөлінеді. Көліктердің суреттері салынған парақ бірнеше бөлікке бөлініп, екі хатқалтаның ішінде болады. Әр топ балалары қағаз қиықтарын біріктіріп, көлік түрін құрастырады да, сол көлікке байланысты жұмбақ ойластырады. Жұмбақты келесі топтың балалары шешеді. Мысалы: 1. Бұл көлік қалада жүреді. Электр күшімен қозғалады. Жолаушы тасиды. 2. Ол - вагон көлік. Рельспен жүреді. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: «Жеті қазынаның бірі» ертегісі. Мақсаты: І.Балаларға «Жеті қазынаның бірі» ертегісінің мазмұнын түсіндіру. 2.Сұрақтарға толық жауап беру арқылы тілдерін дамыту. 3.Жеті санының киелі екенін және жеті қазынаға не жататынын түсіндіру арқылы халқымыздың осындай таным - түсініктері көптігін айтып, олардың тәрбиелік мәнін ұғындыру. Жаңа сөздер: жеті қазына, қыран бүркіт, берен мылтық. Көрнекілігі: жеті қазына бейнеленген сурет. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Кіріспе бөлім. Педагог жеті санын неліктен қасиетті екенін мысалдар келтіре отырып түсіндіреді. Балалардың пікірлері, жауаптары тыңдалады. Мысалы: жеті ата, жеті шелпек, жеті қазына. 2. Негізгі бөлім. а) Педагог «Жеті қазынаның бірі» атты ертегіні мәнерлеп оқиды. Дәптердегі ертегі мазмұны бойынша салынған сурет арқылы мазмұнын түсіндіреді. ә) Сөздік жұмысын жүргізеді. Мадақтау - біреудің жақсы қасиетін мақтап, көкке көтеру, дәріптеу. Аластау - біреуді ығыстыру, қуып тастау. Жағымпаздана - жағыну, жарамсақтану, жалбақтау. б) Сұрақ - жауап әдісі арқылы ертегінің мазмұнын ашу. - Аң патшасы - Арыстан ормандағы аңдарға қандай сұрақ қойды? - Аңдар қалай жауап берді? - Арыстан неге ашуланды? - Иттің жауабын кім айтады? - «Дүниеде қайратты әрі ақылды да тек - адамзат» деп жауап берді Ит. в) Жеті қазына туралы мағлұмат беру. Қазақ халқы жеті қазынаны ер жігіттің өмірімен байланыстырып, оның ұғымына мыналарды жатқызады: 1. Жүйрік ат - қанаты. 2.Құмай тазысы - абыройын асырар сенімді серігі. 3.Қыран бүркіт - қуаты. 4.Берен мылтық - қаһарлы оты. 5. Қақпан - серті. б.Майланғыш ау - әдіс - айласы. 7. Өткір кездік - сұсы. Қазақ халқы жеті қазынаны жеті ырыс деп те атайды. Оларға төмендегі ұғымдарды жатқызады: 1. Адамның ақылы, ой - санасы. 2. Денсаулық. 3. Ақ жаулық (ана) 4. Бала 5.Көңіл 6.Жер 7.Ит 3. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) дәптердегі мақал - мәтелдердің мағынасын түсіндіру. Ақылды адам айтқызбай біледі, Қыран қаққызбай іледі. ә) Сұрақтарға жауап беру: 1. Ертегі қалай аталады? 2. Ертегі қандай сөйлеммен басталады? 3. Арыстан өзі туралы не білгісі келеді? 4. Түлкі Арыстанды қалай мақтады? 5. Арыстан Итке не деді? 6. Ал сонда дүниедегі ең қайратты, ең ақылды, әділ әрі епті қайсысы екен? 6. Ит Арыстанға қандай жауап қайтарды? (Мен үшін дүниедегі қайратты әрі ақылды, ол тек - адамзат). Иттің жауабын балаларға бірнеше рет қайталату. 7. Неге итті «жеті қазынаның бірі» деп айтады екен? 8. Осы ертегіде Арыстан, Ит және Түлкінің жауаптарын қайталап айт. б) Жеті қазынаның аттарын атату. Педагог сұрақтарға толық жауап алғаннан соң, сабақты қорытындылайды. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Мамандықтың бәрі жақсы. Мақсаты: І.Балалардың әртүрлі мамандықтар туралы білімдерін толықтыру. 2.Сурет бойынша қойылған сұрақтарға толық жауап беру¬ге дағдыландыру арқылы зейіндерін дамыту. 3. Үлкендердің еңбегін бағалауға тәрбиелеу және мамандық таңдауға қызығушылықтарын тудыру. Көрнекіліктері: түрлі мамандық иелері туралы суреттер, құралдар. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Шаттық шеңберін құру. Балалар дөңгелене тұрып, бір - біріне жылы лебіздерін білдіреді. Мысалы: - Сен қандай ақылдысың! Біздің денсаулығымыз мықты. Біз ойнаймыз, күлеміз, айналадағы дүниені танып - білеміз. - Міне, көрдіңдер ме? Балалар, болашақта әртүрлі мамандық иесі болу үшін ақылды, білімді, тәрбиелі болу керек. 2.Кіріспе бөлім а) Жұмбақ шешкізу. Кірпіштен сарай, үй салады, Ол адам кім болады? (Құрылысшы) Осы жерде құрылысшы мамандық иесі екені айтылып, мамандық туралы әңгіме жүргізіледі. ә) «Кім болам?» дидактикалық ойыны. Шарты: балалар үлкендердің бала күндерінде кім болуды армандағандарын және болашақта өздерінің қандай маман иесі болғысы келетіні жөнінде әңгімелерін, ойларын ортаға салады. 3. Негізгі бөлім. а) «Мамандықты ата» дидактикалық ойыны. Дәптердегі мамандық иелері бейнеленген суреттерге қарап, мамандық иелерін (дәрігер, ғарышкер, полиция, құрылысшы) айтады. Төмендегідей сұрақтарға жауап береді. - Дәрігер не істейді? - Ғарышкер ше? - Полиция қызметкері не істейді? - Тағы қандай мамандық түрлерін білесіңдер? (Балалардың жауаптары тыңдалып, толықтырылады). ә) «Кімге не керек?» тапсырмасы. Шарты: дәптердегі бірінші бағанда тұрған мамандық иелерінің суреттерін екінші бағандағы суреттердің тиістісіне сызықпен қосып көрсету. «Кімге не керек?» сұрағына ауызша жауап беру. б) Дәптердегі аспан әлемі бейнеленген суретті аяқтау. Бір - екі балаға салған суреттері бойынша әңгімелету. Ғарышкер мамандығы туралы түсіндіру. Ғарышкер - ғарышта аспан денелерін зерттейтін адам. в) Жұмбақ шешкізу. Шешуі: ұшақ. Ұшқыш мамандығы туралы әңгіме жүргізіледі. 4. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) Педагог бірнеше мамандық түрлерін кезекпен айтады. Балалар әр мамандық туралы әңгімелейді. Мысалы: - Ұшқыш ұшақты жүргізеді. Жолаушыларды тасымалдайтын ұшқыш, әскери ұшқыш болады. - Полиция қызметкері елдің тыныштығын қадағалап жүреді. ә) Педагог мамандықтың бәрі жақсы, тек қандай мамандық иесі болу үшін көп оңу керектігін айтып, сабақты қорытындылайды. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Ы. Алтынсариннің «Бір уыс мақта» әңгімесі. Мақсаты: 1. Оқылған шығарма мазмұнын әңгімелеуге, мәнеріне келтіре айта білуге үйрету, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Сөздік қорларын молайтып, байланыстыра сөйлеуге дағдыландыру. Көрнекіліктер: Ы. Алтынсарин портреті, әңгіме мазмұнына салынган сюжетті сурет. Сөздік жұмыс: педагог, немере қызы. Әдіс - тәсілдер: көрсету, әңгімелеу, саусақпен жаттығу. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Кіріспе бөлім а) Педагог балаларға таныс ертегі, әңгімелерден үзінді оқиды. Балалар ертегі, әңгімелердің қалай аталатынын тауып айтады. - Тышқан: «Апырай қайдан шықты екен осыншама нан? Біліп алып шыққан жеріне кірсем бе екен?» - деп ойлады. - «Нан қайдан келеді?» ертегісі. - Бір күні жануарлар «Не дәмді?» - деп таласып қалыпты. - «Не дәмді?» ертегісі. - Қыз Мысықтың құйрығын кесіп алады. Мысық: «Құйрығымды берші», - дейді. - «Мақта қыз бен мысық» ертегісі. - Ертең апаңның мерекесі. Оған сыйлық әзірледің бе? - «Не сыйлау керек?» әңгімесі. ә) Педагог балалардан еңбек туралы қандай әңгіме, ертегі білетіндерін сұрайды. Сонан соң Ы. Алтынсариннің «Бір уыс мақта» әңгімесін оқитындарының, оның еңбек туралы екенін хабарлайды. 2. Негізгі бөлім а) Ы. Алтынсарин туралы қысқаша мағлұмат береді. - Ыбырай Алтынсарин - қазақтың тұңғыш педагогі. Қазақ даласында тұңғыш рет орыс үлгісіндегі мектептер ашып, оған орыс әліпбиі негізінде оқулықтар жазды. Өзі сабақ беріп, жаңа талапқа сай келетін мұғалімдер дайындауға күш салды. Қазақ балаларына арнап тәрбиелік мәні бар әңгіме, өлеңдер жазды. Бүгін мен Ы. Алтынсариннің «Бір уыс мақта» атты әңгімесін оқып беремін. ә) «Бір уыс мақта» әңгімесін оқу. Шапан, мақтаның қиқымы, мамық сөздеріне сөздік жұмысы жүргізіледі. Шапан - астарына жүн не мақта салып сырып тігілген сырт киім. Қиқым - бір нәрсенің майда, ұсақ қалдығы. Мақтаның қиқымы. Мамық - құстың үлпілдеген жұмсақ жүні. Әңгіменің мазмұнына байланысты төмендегі үлгідегідей сұрақтарға жауап беру. - Үйде анасы мен қызы не істеп отыр еді? - Қыз артылып қалған бір уыс мақтаны не істеді? - Мақтаны не іліп алып кетті? - Торғайға мақта не үшін қажет болды? Бірнеше балаға әңгіменің мазмұнын айтқызып, тәрбиелік мәнін ашқызу. Балаларға еңбек ету және ысырапшылдыққа жол бермеу керектігі түсіндіріледі. б) «Ұйқасын тап» дидактикалық ойыны. Педагог өлеңді дауыстап оқиды, балалар «торғайды» деген сөзді тауып айтады. в) Жаңылтпаш жаттату. Жаңылтпашты жылдам айтқызу арқылы балалардың тілін ұстартып, әртүрлі сөзді шапшаң айтуға үйретеміз. 3. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) «Бір уыс мақта» әңгімесінің мазмұнын айтқызу. ә) Әңгіменің тәрбиелік мәніне тоқтала келе, сабақтың қорытындылау. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Көктем. (Сурет бойынша әңгіме) Мақсаты: І.Балалардың көктем мезгілі туралы білімдерін кеңейту. 2.Сөздік жұмыстары арқылы сөздік қорларын байытумен бірге есте сақтау қабілеттерін дамыту, грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге, әңгімелеп айтуға, берілген сұраққа нақты жауап беруге үйрету. 3.Құстарға, ағаштарға, қамқор және еңбекқор болуға тәрбиелеу. Көрнекіліктері: құстардың, көктем мезгілінің суреті, бүршік жарған бұтақ, үлестірмелі суреттер. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Кіріспе бөлім. а) Педагог тақтаға көктем мезгілін бейнелеген бірнеше суреттерді іледі де, балалардан жылдың қай мезгілі екенін анықтатады. «Көктем екенін қалай білдіңдер?» деген сұрақ арқылы балаларға жауаптарын дәлелдету керек. Балаларға қойылатын жетекші сұрақтар: 1. Көктемде неше ай бар? 2. Қай айдан басталады? 3. Жерде, далада, ағаштарда қандай өзгерістер болады? 4. Айтыңдаршы көктемде алғаш қандай құстар ұшып келеді? (Ұзақ, қараторғай, су құстары). ә) Педагог балалардың көктем мезгілі туралы айтқандарын қорытындылап, толықтырады. 2. Негізгі бөлім. а) Педагог Т. Молдағалиевтің «Көктем» өлеңін мәнерлеп оқиды. ә) Сөздік жұмысын жүргізу. Шартылдайды - сартылдайды, тарсылдайды. Қып - қызыл отпен белгі - бұл жерде найзағайдың көрінісі суреттеліп тұр. Өпкен жел - бұл жерде желдің денеге жайлы әсер етуі. б) Өлеңнің мазмұны арқылы көктемгі өзгерістер, көктемгі еңбек туралы әңгіме өрбіту. в) «Көктемгі гүлдер» дидактикалық ойыны. Шарты: себет - тегі гүлдердің ішінен көктемде гүлдейтін гүлдерді шығарып алып, сол,гүлді сипаттайды. Мысалы: бәйшешек, қызғалдақ, сарғалдақ, т.б. г) Дәптердегі үлгіге қарап, бәйшешектің суретін салады. 3. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) «Өрік ағашы» әңгімесін оқу. Сұрақ - жауап әдісі арқылы әңгіменің мазмұнын қалай түсінгендерін сұрау. ә) Балалардың оқу іс - әрекетінде алған білімдері пысықталады. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Аналар мерекесі. Мақсаты: Көктем мезгілінде болатын алғашқы мереке - аналар мерекесі туралы түсінік беру. Өлең, мақал - мәтелдердің мазмұнын ашу. Қуанышты, мерекелік көңіл күй арқылы әртүрлі іс - әрекеттерде шығармашылық қабілеттерін дамыту. Аналарға құрметпен қарауға тәрбиелеу. Көрнекіліктері: аналар мерекесі туралы суреттер. Әдіс - тәсілдер: жаттау, көрсету, түсіндіру, әңгімелеу. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Шаттық шеңберін ұйымдастыру. Балалар дөңгелене тұрып, әр бала өздерінің сүйікті аналары туралы ойлап, аналарының ездерін қалай еркелететінін айтады. Мысалы: Мені анам: «айым, күнім, боташым, ақылдым», - дейді. 2.Кіріспе бөлім. Көктемде болатын мерекелер туралы әңгіме жүргізу. 3. Негізгі бөлім. а) Сурет бойынша жұмыс. Дәптердегі аналар мерекесін бейнелеген сурет арқылы көктемнің алғашқы мерекесі - халықаралық әйелдер мерекесі туралы түсінік беру. ә) Дәптерге «Анама сыйлық» деген тақырыпта сурет салдыру. б) F. Ормановтың «Жан анам» өлеңін жаттату. в) «Кімнің дауысы, табайық!» дидактикалық ойыны. Шарты: балалар диктофон немесе таспаға алдын ала жазылған аналарының, әжелерінің сөздерін тыңдап, дауысынан танып айтады. 4. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. Оқу іс - әрекетінің барысында ана туралы жаттаған өлең - тақпақтарын қайталау. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Хайуанаттар бағындағы қызықтар Мақсаты: І.Балаларға хайуанаттар багы туралы түсінік беру, жа¬байы аңдар туралы білімдерін тиянақтау. 2.Аңдардың кейбір ерекшеліктерін салыстыра айтуға үйрету арқылы ойлау қабілеттерін дамыту. 3.Жан - жануарларды қорғауға, қамқор болуға, сүйіспеншілікпен қарауға тәрбиелеу. Көрнекіліктері: аңдардың, тордың суреттері, ойыншықтар, суреттер. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Кіріспе бөлім. а) Педагог хрестоматияда берілген «Жануарлар әлемі» атты мәтінді оқып береді. Осы мәтін арқылы әлемдегі ең үлкен жануар - көк кит, ең ұзын жануар - керік туралы мәлімет беріледі. ә) Сұрақ - жауап әдісі арқылы мәтіннің мазмұнын айтқызу. Балаларға жануарлар әлемі туралы теледидардан, бейнетаспалар көруге болатындығы және көптеген кітаптар бар екені айтылады. Астана қаласындағы «Мұхит аралы», Алматы қаласындағы хайуанаттар паркінен көптеген жануарлардың түрін көруге болатындығы айтылып, олардың суреттері көрсетіледі. 2. Негізгі бөлім. а) Тыныштық сәтін өткізу. - Біз бүгін бәріміз достарымызбен хайуанаттар бағына саяхатқа шығайық. Айналаға қараңдаршы. Не деген көп аңдар, сайраған құстардың үні қандай тамаша! Жануарларды қорғау керек. Олардың саны азайып бара жатыр. ә) Сөздік жұмысын жүргізу. Хайуанат - жан - жануарлардың жалпы атауы. Хайуанаттар бағы - жан - жануарларды бір араға жиып, көпшілікке көрсету шараларымен шұғылданатын мекеме. б) Сурет бойынша әңгіме жүргізу. Дәптердегі хайуанаттар бағы бейнеленген суретті пайдаланып, әңгіме құрастырады. Балалар педагогтің көмегімен торда түрган қасқыр, аю, көжек туралы әңгімелейді. Қасқыр - ит тұқымдас жануар. Түсі сұр. Оны жыртқыш дейді. Қасқырдың баласын бөлтірік деп атайды. Қоян - ұзын құлақ жабайы жануар. Қоянды үйде де асырайды. Оның түсі аппақ, сұр болады. Ол - өте қорқақ аң. Қоянның баласын деп атайды. Аю - ірі денелі, икемсіз жануар. Ол - жыртқыш аң. Ақ аю, қоңыр аю, қара аю болады. Аюдың баласын қонжық деп атайды. Сондай - ақ піл, мүйізтұмсық, жолбарыс, т.б. аңдар және құстар, бауырымен жорғалаушылар (жылан, кесіртке, тасбақа, қолтырауын) туралы да қысқаша мағлұмат беріледі, суреттерін не солар туралы түсірілген фильм көрсетуге болады. в) Қоян, аю, қасқыр сөздерін қатыстырып, бірнеше сөз тіркестерін құрастыру. Мысалы, қорқақ қоян, сұр қоян, аппақ қоян, аң аю, қорбаңдаған аю, сұр қасқыр, т.б. г) Жұмбақтар шешу. Шешулері: қоян, піл. ғ) «Адасқан көжекті хайуанаттар бағына жеткіз» дидактикалық ойыны. Шытырман жолдардың ішінен баққа апаратын жолды сызып көрсетеді. 3. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) Сұрақ - жауап әдісі арқылы сабақта алған білімдері пысықталады. ә) Сабақ балалардың жануарлар туралы білетін өлең - тақпақтар айтуымен аяқталады. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Наурызға шашу, Наурыз мейрамы. Мақсаты: І.Наурыз мерекесі туралы түсініктерін кеңейту. Қазақтың ұлттық тағамдары, ойындары, киімдері туралы білімдерін кеңейту. 2.Грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге баулу. 3. Елге деген сүйіспеншіліктерін арттырып, салт - дәстүрді құрметтеуге тәрбиелеу. Көрнекілігі: наурыз мерекесіне арналған суреттер. Жаңа сөздер: наурыз, уыз, ұршық, алтыбақан. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Шаттық шеңберін құру. Музыка ойнап тұрады. Педагог: - Көктем мезгілі. Жер әлемі бәрі жап - жасыл. Күн шуағын төгіп түр. Сылдырлап су ағып жатыр. Алыстан таулар көрінеді. Алма ағаштары аппақ гүл ашқан, айнала түгел әсем. Ересектер, балалар, ұлттық әдемі киімдерін киіп, мерекеге келе жа¬тыр. Бәрі бір - біріне «Наурыз құтты болсын!» деген сөздер айтып, қуаныштарын білдіруде. 2. Кіріспе бөлім. а) Наурыз мерекесі туралы әңгіме өткізу. ә) «Татулық» сөзіне мағынасы жуық сөздер ойлап айту. Мысалы, татулық, ауызбіршілік, достық, сүйіспеншілік. 3. Негізгі бөлім. а) Дәптердегі суреттер бойынша әңгіме өткізу. • Тал егіп жатқан балалар. • Құстың ұясын ағашқа іліп жатқан балалар. • Гүл егіп жатқан қыздар. • Ағаштың түбін қопсытып жатқан балалар. ә) Сөздік жұмысын жүргізу. Көшет - көшіріп егу мақсатымен өсірілген жас өсімдіктер, шыбықтар, көкөніс екпелері. Раушангүл - әдемі ашық түсті ал қызыл гүл. б) Ә. Табылдының «Наурыз той» өлеңін жаттату. в) Салт - дәстүр туралы мәлімет беріледі. Қазақ - қонақжай, зерделі де ойшыл, сабырлы да төзімді, шыдамды да жомарт, елгезек те еліктегіш, кеңпейіл де кішіпейіл, доспен дос бола алатын, әділдікті бағалай білетін халық. «Ата салтың - халықтық қалпың» дегендей біз салт - дәстүрімізді ұмытпауымыз керек. Қазақ халқының рухани тіршілігінде, қарттарды құрметтеу, үлкендерді сыйлау, балаларға жанашырлық, жастарға қамқорлық ету, ата - ананы ардақтау, әйелдерді аялау ізгі дәстүрге айналған. Қазақ халқында тым ертеден келе жатқан көптеген салт - дәстүрлер бар. Олар: шілдехана, тұсау кесу, ашамай, т.б. г) «Сен білесің бе?» дидактикалық ойыны. Шарты: қоржын ішінен кереге, уық, шаңырақ, түндік деп жазылған парақтарды алып шығып, сол сөздердің мағынасын түсіндіру. Педагог кереге сөзін оқып, оның суретін тақтаға іліп қояды. Осыдан кейін балалардың жауаптары тыңдалады. Педагог толықтырып отырады. Кереге - киіз үйдің ағаштан жасалған жиналмалы торкөзді сүйегі, қаңқасы. Уың - кереге мен шаңырақтың арасын ұстап, қосып тұратын сырық, киіз үйдің сүйектерінің бірі. Шаңырақ - киіз үйдің уықтарын біріктіріп, еңсесін көтеріп, тұтастырып ұстап тұратын дөңгелек шеңбер. Түндік - киіз үйдің шаңырағын жауып тұратын, жаңбыр өткізбейтін, күн өткізбейтін төрт бұрышты шағын киіз. ғ) Наурыз көже туралы түсінік беру. Дәптердегі сурет арқылы оның қалай жасалатынын әңгімелеу. 4. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) Дәптердегі мақалдың мағынасын түсіндіру. ә) Сабақта алған білімдері сұрақ - жауап әдісі арқылы пысықталады. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: «Алтын сақа» ертегісі. Дәптерде «Алтын сақа» ертегісінен үзінді және мазмұнына сай сюжетті сурет берілген. Ертегіні бөлім бойынша оқып, мазмұнын түсіндіреді. Сонан соң рөлдерге бөліп, сахналайды. Педагог балаларға түсінікті болу үшін, бұл ертегінің мазмұнын толық әңгімелеп беруіне де болады. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Ынтымақ мерекесі. Мақсаты: І.Мамыр Қазақстан халқының ынтымақ күні туралы түсінік беру. 2.Мамыр мерекесі туралы өлеңдер оқыту арқылы есте сақтау қабілеттерін дамыту. 3.Елімізде тұратын ұлттарды сыйлауға, олармен достық қарым - қатынаста болуға тәрбиелеу. Көрнекіліктер: мерекеге арналған сюжетті суреттер, Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Шаттық шеңберін құру. Дөңгелене тұрып, «Достығымыз жарасқан» әнін орындау. Бір - біріне мерекеге арналған тілектер тілейді. 2. Кіріспе бөлім а) дәптердегі ұлттар достығы бейнеленген сурет арқылы жұмыс жүргізу. Жұмыс сұрақ - жауап, көрнекілік, түсіндіру әдістері арқылы өтеді. ә) Жаңа сабақтың тақырыбын хабарлау. 3. Негізгі бөлім а) Сөздік жұмысын жүргізу. Ынтымақ - адамдар арасындағы бірлік. Мереке - салтанатты той, мейрам. ә) Педагог Қазақстан Республикасында тұрып жатқан халықтардың тұрмысы мен мәдениеті жайлы қысқаша түсіндіреді. - 1 Мамыр - Қазақстан халқының бірлігі мен достығын паш ететін айтулы мереке. Еліміздегі ұлттар мен ұлыстардың достығы мен бірлігі, татулығы мен ынтымағы өзге елдерге өнеге боларлықтай. Заманында қазақтың дарқан даласы көптеген ұлттарға пана, қамқор болды. Соның нәтижесінде қазақ жері бауырластар мекені, достықтың құтты ұясы атанды. Жүректері жомарт, алақандары ашық қазақтар өзге ұлт өкілдерімен бір ананың баласындай ғұмыр кешуде. «Бірлік бар жерде - тірлік бар», «Ырыс алды - ынтымақ» дейді халық даналығы. б) Осыдан кейін С. Оспановтың достық туралы өлеңін дауыстап оқиды, мазмұнын түсіндіреді. Өлеңді балаларға бірнеше қайталаттырып жаттады Біз - балдырған тең басқан, Дос құшағын елге ашқан. Тілегіміз - бейбіт күн, Ашық болсын кең аспан! С. Оспанов б) ұлттар достығын бейнелейтін сурет салдыру. 3. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Жеңіс мерекесі. Мақсаты: 1. Жеңіс күні туралы түсінік беру. 2. Сөздік жұмысын жүргізу арқылы есте сақтау қабілетте - рін дамыту. 3. Отанын сүюге тәрбиелеу. Сөздік жұмыс: Жеңіс, Отан қорғаушы, соғыс ардагері. Көрнекіліктері: зал іші мерекеге арналып безендірілген. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Кіріспе әңгіме өткізу. Педагог Жеңіс мерекесі жайлы түсіндіреді. - Бұл күнді соғыстың алғы шептерінде қайсарлықпен шайқас жүргізіп, ерліктің сан үлгісін көрсеткен ардагерлер тойлайды. Бұл мейрамды өздерінің тылдағы қажырлы еңбегі - мен жеңісті шыңдаған, станоктың қасынан, егін даласында, күні - түні мал бағып, тынымсыз жұмыс істеген жұмысшылар, ауыл адамдары тойлайды. Ұлы Жеңіс күні елі мен жері үшін жанын пида еткен, туған жеріне, ауылына оралмай қалған қаһарман ерлерді бүкіл ел болып еске түсіреді. 2. Негізгі бөлім. а) Сөздік жұмысын жүргізу. Отан қорғаушы - Отанды қауіп - қатерден сақтаушы. Жеңіс - соғыста жауды жеңіп, тізе бүктіріп, толық жеңіске ие болушылық. Соғыс ардагері - соғысқа қатысқан ардақты, қадірлі адам. Майдангер - соғысқа қатысқан адам. ә) О. Асқардың «Менің атам - майдангер» өлеңін жаттату. б) Бейнетаспадан Жеңіс шеруі түсірілген фильмнен үзінді (2 - 3 минут) көрсету. Балаларға Жеңіс шеруі жайлы әңгімелету. Сұрақтар: 1. Жеңіс шеруіне кімдер қатысады? 2. Өздерің Жеңіс шеруін көрдіңдер ме? 3. Жеңіс мерекесіне арналған отшашу қай кезде болады? в) Жеңіс мерекесіне арналған отшашудың суретін салдыру. 3. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Біз мектепке барамыз. Мақсаты: І.Мектеп, мектепке қажетті құралдары туралы түсінік беру. 2.Сурет бойынша сұрақтарға толық жауап беруге үйрету. Сөйлем, әңгіме құрастыра білуге дағдыландыру. 3.Білімпаз болуға тәрбиелеу. Сөздік жұмыс: мектеп, сызғыш, қоңырау. Көрнекіліктері: «Біз мектепке барамыз» атты сюжетті су¬рет, оқу құралдары. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Кіріспе әңгіме. - Балалар, сендерге мектепке баратын уақыт та таяп қалды. Мектепке барғыларың келе ме? - Мектепте оқитын балаларды кім деп атайды? - Мектепке қажетті құралдарды атаңдар. Мына суретке ат қойыңдар. Балалар мектепке не үшін барады? - Балалар қалай киінген? Қолдарында не ұстаған? - Жылдың қай мезгілінде оқиды? - Балаларды мектепте кім қарсы алады? 2. Негізгі бөлім. а) Дәптердегі сурет бойынша әңгіме құрастырту. ә) Оқу құралдарының жеке аттарын атату. Мысалы: оқулық, сызғыш, қалам, қарындаш, т.б. Бұлардың бәрін оқу құралдары деп атайды. б) Сергіту сәтін өткізу. Орнымыздан тұрайық, (Аяқтың ұшымен тұру). Сағаттың жүрісін көрсетейік. (Сағаттың жүрісін жасау: «тик - так, тик - так» деп, қолдарын сағаттың тіліндей айналдыру). Тыныс аламыз. (Ауызбен дем алып, демді мұрын арқылы шығару). в) Сабақ, үзіліс, қоңырау сөздерін қатыстырып, сөйлемдер, әңгіме құрастырту. Мысалы: Сабақ басталды. Үзіліс болады. Қоңырау соғылады. г) Жұмбақ шешу. Қабат - қабат қаттама, ақылың болса аттама. (Кітап) р) Дәптердегі сызба бойынша сөйлем құрату, өрнектің мәнін тапқыздыру. д) «Ұйқасын тап» дидактикалық ойыны. Педагог дауыстап оқиды, балалар қажетті ұйқас сөзді (қалам) тауып айтады. ж) Жаңылтпашты жатқа айтқызу: Айша жазу жазды, Қайша сызу сызды. Қайша жазу жаза ала ма? Айша сызу сыза ала ма? • Педагог дауыстап оқиды. • Балаларға бірнеше рет хормен және жеке - жеке қайта - латтырады. 3. Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) Кітап туралы мәтінді оқу. Кітап Кітап — ең жақын дос. Кітап жақсылыққа үйретеді, жамандықтан жирендіреді. Кітаптың бір бетін ашқан сайын сөйлейді. Оның әр беті тұнып тұрған ақыл. Кітапты оқығанда сен бүкіл дүниені ұмытып кетесің. Кітаптан естімегенді білесің, көрмегенді көресің, күлесің, жылайсың, қуанасың. Кітап - ақылшы, серік дос. Кітапты оқып, біліп қана қоймай, басқаға да сол кітаптың жақсылығын үйрете білсең, шын достықты өтегенің. Кітап - адамзаттың асыл қазынасы, сарқылмас білім бұлағы. («Балдырған» журналынан) ә) Оқу іс - әрекеті сұрақ - жауап әдісі арқылы пысықталады. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Жаз. Мақсаты: І.Балаларға жайқалған жаз мезгілінің ерекшелігі тура¬лы түсіндіру. 2.Берілген сұраққа толық жауап беруге, грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге үйрету. 3.Табиғатты сүюге баулу. Көрнекіліктері: жаз мезгілі бейнеленген сурет. Оқу іс - әрекетінің барысы: 1. Кіріспе бөлім. а) Жаз мезгілі туралы әңгіме төмендегі ретпен жүргізіледі: • жаз мезгілінің ерекшелігі; • жаз айлары; • ойналатын ойындар; • жаздағы мереке. 2.Негізгі бөлім. а) Гүл алаңына сырттай саяхатқа шығу, тапсырмаларды орындату. Гүл алаңы бейнеленген сурет ілінеді. Педагог суреттің бірнеше жеріне ілінген тапсырмалар жазылған қағазды алып, оны балаларға оқып береді. 1 - тапсырма. Қазір қай мезгіл? 2 - тапсырма. Гүл алаңында өсіп тұрған гүлдердің аттарын ата. Сол сөздерді қатыстырып, сөйлем құрастыр. 3 - тапсырма. Арық сөзін қатыстырып, сөйлем құрау. 4 - тапсырма. Гүлдерді қалай күтеді? Әр тапсырманы орындату арқылы «Гүл алаңы» деген әңгіме құрастырады. Үлгі: Жаз. Балалар гүл алаңына келді. Гүл алаңында түймедағы, раушангүлі өсіп тұр. Арықтан сылдырлап су ағып жатыр. Құстар сайрайды. Балалар гүлдерге су сепкішпен су қояды. Арам шөптерін жұлады. ә) Дәптердегі сурет бойынша «Жазғы демалыс» тақырыбында әңгіме құрастыру. б) Сөздік жұмысын жүргізу. Шалғын — қалың өскен көгорай, шөп. Шалғын сөзін қатыстырып, сөйлем құрату. в) Жаз мезгілінде пісетін жеміс - жидектер, көкөністер ту¬ралы тақпақ - өлеңдер оқыту. г) Жаңылтпашты жатқа айтқызу. Келді жаз, Жазға бала мәз. Көлде қаз, Көл жағасы саз. 3.Оқу іс - әрекетін қорытындылау. а) «Жаз қызықтары» дидактикалық ойыны. Шарты: балаларды бірнеше топқа бөліп, әр топқа тапсырма беріледі. 1 - топ жаз мезгілінің ерекшелігін әңгімелейді. 2 - топ жаз мезгілінде демалыс туралы әңгімелейді. ә) Педагог балалардың жауаптарын қорытындылап, сабақты аяқтайды. Оқу іс - әрекетінің тақырыбы: Балалар күні. Мақсаты: 1.1 Маусым - балалар күні екенін түсіндіріп, балалардың мерекелік көңілін көтеру. 2.Өз ойларын еркін жеткізе білуге баулу, тақпақ, өлеңдерді мәнерлеп оқыту арқылы есте сақтау қабілеттерін дамыту. 3.Кішіге қамқор болуға тәрбиелеу. Көрнекілік: ойыншықтар, шар, жалауша, суреттер. Алдын ала орындалатын жұмыс: «Әлем балалар көзімен» атты көрме ұйымдастырылып, оған балалардың суреттері қойылады. Оқу іс - әрекетінің барысы: Жүргізуші: Балалар, бүгін 1 Маусым - балаларды қорғау күні. Мерекелерің құтты болсын! Әрқашан көңілдерің ашық аспан сияқты таза болсын! Жүздеріңнен күлкі нұры кетпесін! Кел, балалар, Ойын ойнайық! Бақшамызда балаларды қорғау күнін Бірге тойлайық! Кел, балалар, Ән де салайық. Балаларды қорғау күнін Қуанышпен қарсы алайық! Жүргізуші: - Мерекені өн шашудан бастаймыз. 1 - бала: - Балалардың бақшасында бүгін той - Балаларды қорғау күні біліп қой! Тақпақ айтып, кезектесіп, бір - бірлеп, Кел, қосылып өн шырқайық, би билеп. 2 - бала: - Алақай - ау, алақай! Ән шырқайық, балақай! Қызарғанша алақан, Қол соғайық, балақан! Жүргізуші: - Талшыбықтай бұралған, Қазағымның қыздары - ай. Сүйсіндірген биімен, Өнерлі ғой қыздар - ай. Қыздар билейді. Жүргізуші: - Сахнада қалықтасын өн канаты, Дүр сілкінтіп үлкен - кіші жамағатты. Ортаға тағы бір рет шақырамыз, Әнші бала Құмарбекті. «Мерекеңмен!» әні орындалады. Жүргізуші: - Ойын, күлкі, той - думан, Әсем ән мен сәнді би. Асығыңдар алыңдар, Бәрі бізден табылар, - деп, өнерлі жігіттерімізді ортаға шақырайық. Би: «Батырлар биі» Жүргізуші: Балалар, бүгінгі күн қандай керемет. Барлықтарыңның көңілдерің көтеріліп қуанышқа кенелдіңдер. Әр - қашан жүздерің жарқын болсын! Барлығы қосылып, «Бақытымсың балдырғаным» әнін орындайды. | |
| Просмотров: 3637 | Комментарии: 1 | |
Четверг, 2024-05-09, 2:35 AM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|