Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » В помощь учителю » Краеведение |
Туған жер
| Солтүстік Қазақстан облыс Тайынша ауданы Чермошнян орта мектебі Тақырып: Ауылымызға шақырсақ қайтеді? (сыныптан тыс іс-шара) Дүйсенова Айгүл Қабден қызы. Тақырыбы: Ауылымызға шақырсақ қайтеді? Мақсаты: 1. Туған еліне сүйіспеншілікті тәрбиелеу 2. Танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту 3. Қазақ халқының ұлттық дәстүрлерімен, отбасылық қарым-қатынастарымен танысу Көрнекілік:фото көрме, слайд-шоу, нақыл сөздер. Сабақтың барысы 1. «Атамекен» өлеңі орындалады 2. Мұғалім: Құрметті қонақтар, ұстаздар, балалар. Біз бүгінгі кездесуімізді туған жерімізге арнаймыз. Біздің ел басымыз айтқан: «Отан сүйгіштік – ол Қазақстанды жүрегінде ұстау». Әр азамат өзінің жүрегінде туған жерін, туған жұртын, туған ауылын ұстаса, сонда ғана ол елінің қамын ойлап, бар күшін, еңбегін, отанын көркейтуге салады. Туған жер дегенде қөз алдымызға туып өскен жеріміз елестейді. Сендердің елдерің осы жер «Победа» кеңшары, ал бұрын осы жерлерде біздің бабаларымыз қоныстаған, ауылдарының аты «Бөрлі» болған. 3. Ауылдың тарихынан: «Ынталы » ауылына 200 жылға жуық. Оның қыстауы өзен жағасында болған. Жайлауға «Кучковка», «Южный», «Құдық» маңайларына көшкен. Әр отбасында киіз үй болған, қолдан киіз басып, ағаш бөлектерін сақтаған. Мал ұстап, балық аулап күн көрген. Қыстыгүні қамыс жинап, оны көкөніске «Многоцветное», «Щедринка», «Чермошнян» ауылдарына әкеп айырбастаған. Әр отбасы 80-90 қой, 30 бас ірі мал, 15-20 жылқы ұстаған. 1932 жылы «Ынталы» колхозы құрылды. Ауыл тұрғындары фермаға жұмысқа орналасты. Аулу «Ынталы» насчитывается около 200 лет. Его главная зимняя стоянка находилась там, где сейчас песочный карьер, а с мая аул откочёвывал в район «Кучковки», «Южного», «Кудуку». У каждого была юрта, кошмы делали сами, деревянные части сохраняли. Жили в основном, за счет скотоводства и ловли рыбы. Зимой заготавливали камыши и обменивали его как топливо на картошку, овощи в селах «Многоцветное», «Щедринка», «Чермошнянка». Каждая семья имела как минимум 80-90 баранов, 30 голов крупнорогатого скота, 15-20 голов лошадей. Тяжело приходилось жителям аула во время гражданской войны, через аул проходили то белые, то красные, и жители аула прятались в камышах от поборов. В годы репрессии в ауле жизнь была напряженной, все боялись доносов, предательства. Хороший был человек Мухамеджаров Карим, посадили его не за что, точно так же посадили Кулатай Бикена, был он под Карагандой. В 1932 году образовали колхоз «Ынталы» и перешли на нынешнее место стоянки аула. Хотя работали на фермах уже, но соблюдали еще национальный образ жизни. В страшные голодные годы глава рода обходил дома своего рода и говорил, чем и с какой семьей поделиться, его звали «кормач», он знал, сколько каждой семье запасов и сколько продуктов. 4. Біздің ауылдың жерінде 4 ауыл мекендеген. Бұл жер «Кәдір – Құлан су» аталған. Аңыздар бойынша осы жерді құландар мекен еткен содан бері жердің аты шыққан. Жер қоныстап жұрген ауылдарда өздерінің көштері болған. «Ынталы» ауылы «Бөрілі» немесе «Маңдай бидің ауылы» аталған, «Теңдік» - «Талтөбек», «Бірлік» - «Баба», «Бөрлі» ауылы үш тектен тұрған: «Ұрпақ», «Ағашатты», «Жаманқара» Ынталы Ұрпақ Бабақ тегі Нығметжан тегі Мұхамеджан тегі Есенгелді тегі Ахметбек тегі Қазен тегі Ағашатты Нұрқан тегі Әбдірахман тегі Әмірен тегі Жұныс тегі Шәріп тегі Аққұз тегі Термірбек тегі Жаманқара Мұса тегі Дүйсенбай тегі Тарбақ тегі Рақымжан тегі Құсмаған тегі На территории нашего аула и прилежащих землях постоянно обитали четыре аула. Условно эти земли называли «Кадыр - Кулан су». По преданиям раньше здесь обитали куланы и название произошло от этого. Но не следует ограничиваться только территорией «Ынталы». Кочевавшие аулы имели свои стоянки. Как например земли принадлежащие «Ынталы» раньше назывались «Борли» или «Аул Мандайби», «Тендик» - «Талтобек», «Берлик»- «Баба». Название аула «Борли», некоторые объясняют: якобы здесь было много волков, другие от слова «борли», что означает сообща, вместе, дружно. Аул «Борли» никогда не бедствовал даже голодные годы. В этом их спасала река, которая была богата рыбой. Отловленная рыба кормила весь аул в бескормицу. Аул «Борлы» состоял из 3 родов: «Урпак», «Агашатты», «Жаман кара». 5. Представитель рода «Жаман кара» Дюсембин Канат представил свое родовое древо и назвал предков до седьмого колена. 6. Представитель рода «Агашатты» Шарипова Айзада представила свое родовое древо и назвала предков до седьмого колена. 7. «Ынталы» деген ат 20 -30 жылдары берілген. Мұнда ауыл тұрғындарының жаңа жақсы өмірге ынталары көрсетілган. Осы кездерде қараңғылықты жою жұмысы басталды. Бірінші мектепдер ашылды. «Ынталы» ауылында бірінші мұғалім - Шәріп мұғалім болған, Жамантұз тумасы. Бастауыш мектеп бұрынғы мешітте орналасқан. 50 жылдары жаңа мектеп ашылды Название «Ынталы» было данно 20-30 годы во время коллективизации. Стремление к новой лучшей жизни отразилось и в названии. «Ынталы»- означает стремление. Первый колхоз появилься гдето 25-26 годы. В это же время была провозглашена борьба с ликвидацией безграмотности. Появились первые школы. Первым учителям в «Ынталы» был Шарип родом из «Жамантуза» Шучинского района. Начальная казахская школа находилась в здании бывшей мечети. Мечеть была поставлена из деревянного сруба. В 50 годы открыли новую саманную школу. 8. Рассказ о первом учителе Жақан Біләл тегі Өзінің өмірін шәкірттерге арнаған Жақан Біләл туралы көп жақсы сөз айтуға болады. 8-РЗД, «Қамыш» зауыт, «Ынталы» ауылының балаларын оқытқан. Шағын мектептер өте үлкен және маңызды жұмыс атқарған: ауылдардың аты өштей, өмір жалғана берген. 9. «Маңдай би» Маңдай би кедей отбасныда туған . әкесі мен шешесі таң атқаннан, күн батқанша байдың жұмысын істеген. Отбасында 5 ұлдың ішінде кенжесі болған. Келешегінде шаңырақ иесі болып қалды. Балалық кезінен өзінің әділдігімен, зеректілігімен, шешендігімен көзге түскен. өз қатарынан алда жүрді. Он үш жасынан билік құруды бастады. Мандай би родился в бедной семье. Отец и мать с утра до вечера батрачили у бая. В семье было 5 сыновей, он был самым младшим. По-этому по достижении совершеннолетия он остался хояйном родного очага. Мандай с детства отличался своей прямотой, рассудительностью и красноречием. Среди сверстников казался старшим, отличался умом и сообразительностью, здравомыслием. Первое дело, которое рассудил Мандай би в 13 лет принесло ему славу. Хоть и был он юным по возрасту его называли мудрым и справедливым. С тех пор к нему на суд стали стекаться люди. Судил Петропавловский уезд, но обращались к нему люди от Омска до Акмолы. Какой бы трудной ни была тяжба, Мандай всегда находил правильное решение, которое устраивало обе стороны. С тех пор Мандая прозвали бием. Мандай би умер в 1921 году в возрасте 80 лет. В памяти старожилов он остался честным и справедливым. У него было 2 сына. Старший – Тасым, младший – Досым. Сын Досыма Турсунбай ныне проживает в Чермошнянке, вырастил 10 детей, 18 внуков. 10. Батима Абишова Батима 1910 жылы «Бөрлі» ауылында туған. әкесі Мұса ұста болған, шешесі Қалима үймен айналысқан. Отбасы көп балалы болғандықтан, Батима жас кезінен жұмыс істеді. Жұмыстан кейін Батима сауатын ашу үйірмесіне қатысқан. Батима қоғамдық жұмыспен белсенді айналысады. Парияның мүшесіне енді. Парторг болып жұмыс істеді. Ол бірінші әйел коммунист. 1941 жылы ферма бастығы жұмысын атқарды. Ер адамдар соғысқа аттанып ауылда тек әйелдер, қарт адамдар, балалар қалды. Батиманы колхоз басқармасы қылып тағайындады. Абишова Батима вошла в историю колхоза «Ынталы» как представительница освобожденных женщин Востока. Батима родилась в 1910 году в ауле «Бурлы». Отец Мусса был в ауле кузнецом, мать Калима занималась домом. Семья бола многодетной, поэтому Батима с юных лет пошла работать в колхоз. В колхоз «Ынталы» она была принята разнорабочей. В колхозе организовали кружка по ликвидации безграмотности, Батима сразу в него записалась. После работы вечером спешила в кружок. Здесь она встретила своего будущего мужа Касыма. Он был первым трактористом в ауле. Косым и Батима поженились, стали появляться дочери: Старшая Гульбахрам, затем Кулше, Куляш и Жумаш. Батима активно занимается общественной жизнью. Вступает в партию. Ее выдвигают парторгом. Она первая казашка-женщина коммунистка. В 1941 году она работает заведующей фермой . но уходят на фронт мужчины, остаются в ауле только женщины, старики и дети. И Батима становится председателем колхоза. Тяжелый труд, холод и голод подорвали здоровье Батимы. В 1947 году в марте месяце в возрасте 37 лет скончалась. 11. Страшное крыло войны коснулось всех. Из аула «Ынталы» тоже ушли на фронд мужчины. 14 из них не вернулись.давайте вспомним их поименно: Багыров Тулай – погиб в 1944 году Амирбеков Салим – погиб под Сталинградом Бейсембаев Бауыржан – погиб в Манчжури в августе 1945 года. Габдуллин Айтей – погиб в мае 1943 года. Жакипов Торат – погиб 1942 году под Смоленском Жаров Калым – погиб 1944 году, похоронен в Кировограде Кабулганиев Бексейт – погиб 1943 году, похоронен в Могиловской области. Кайыржанов Иманбек – погиб 1942 году. Мухамеджанов Ракым – погиб 1942 году Тасымов Егенбай – погиб 1944 году, похоронен в Киевской области Ибраев Ашим – погиб в пареле 1944 года Кусайнов Абдрахман – погиб 1941 году. Мухамеджанов Кажибай - погиб в 1941 году. Негменджанов Жабай – погиб в январе 1943 года, похоронен в Сталинградской области. Почтим их память минутой мольчания. 12. Шәріпов Азамат өзінің атасы Шәріпов Қайырбек туралы айтып береді. Шәріпов Қайырбек Шәріп ұлы 1939 жылы 10 наурызда «Бөрлі» ауылында дүниеге келген. әкесі соғысқа аттанғанда 1 жаста болған. Сол кезден анасы Әсеммен ата - әжесінің қолында тәрбиеленді. Бала кезінен жетімдік зардабын шекті. Әкесі соғыстан оралмады. Сауатын ауыл мектебінде ашты., ондан кейін Көзашар мектебінде 7 жылдық білім алып, туған ауылына оралды. 15 жасынан еңбек жолын бастады. Ол техникаға өте жақын болды., осы құмарлығын басқарма Калгатниковтың көзіне түсті. Еңбекқорлығы үшін көп рет марапатталды. Родился Шарипов Кайырбек Шарипович 10 марта 1939 года в ауле «Борли». Когда отца забрали на войну, ему было всего 1 год. Воспитывался и жил он с матерью Асем у бабушки и дедушки с отцовской стороны, которые души в нем не чаяли. Но и он испытал нелегкую судьбу мальчишки который остался без отца. Отец пропал без вести на войне. Три класса окончел в аулской школе, дальше продолжил в ауле «Козашар», и после окончания семи классов вернулся в аул «Борли». Начал свою трудовую деятельность с 15 лет, разнорабочим , принимал участие в сенокосе, уборке уражая, по севной . Но всегда его тянуло к технике. Эту тягу заметил бригадир Калгатников Т., и он взял юношу под свою опеку и научил его разбираться тракторах и комбайнах. А дальше парня приняли в бригаду прицепщиком, трактористом, комбайнером. По своей натуре он был человеком трудолюбивым. Начатое дело всегда доводил до конца. Бывало на уборке, не смотря на моросящий дождь, сторалься выполнить норму. И за это неустанное трудолюбие любовь к земле 1965 году его назначают бригадиром. Он член КПСС, депутат целинного края, делегат профсоюзных конференции и съездов. В месте с Есенгельдиновым Еслямом был в Ростове – на – Дону, испытывал новую марку комбайна. В 1968 году получил за свой труд медаль ВДНХ и именные часы. В 1972 году за заслуги преред Родиной награждается орденом «Знак продчета», получает вне очереди мотоцикл «Урал», а позднее машину «Жигули». У него 6 детей, все они нашли дорогу в своей жизни, создали свой семьи. В 1987 году после болезни ишел из жизни в расцвете лет. 13. Өте көп адамдар туралы бүгін айтуға болар еді. Ол еңбек ардегерлері де, соғыс ардагерлеріде сендердің аталарың, әжерелің, апаларың, ағаларың, әкелерің, аналарың, өз ауылдарының атын қазір де шығарып жүрген кісілер. Ынталылықтар генерал Рақымжанов, полковник Ахметбеков, полковник Бейсенбаев, полковник Амренов, Ресейде еңбек етіп ғатқан Марат Есжанов пен мақтаныш етеді. 14. Бабаков Серікбай «Ынталы» ауылының ақсақалына сөз беріледі. 15. «Туған жер» өлеңі оқылады Туған жер қандай көркем мөлдіреген, Желегі желмен ойнап желбіреген. Аралап күндіз-түні жүрсем-дағы, Тыншымай ет жүрегім елжіреген. Ыстық- ақ бүлдіргенді өзендерің, Саяңда сайрап өскен өрендерің. Мен едім соның бірі- қарыздармын Әлі де аз сіңірген өз еңбегім Қашанда қарыздармын, елім, саған, Анамсың алыс жүрсем көп аңсаған. Жүректің арнап ыстық махаббатын, Туған ел, берерім көп менің саған. 16. Слайд-шоу «Ынталы» ауылының тұрғындары көрсетіледі 17. «Ауылым» әні шырқалады. Источник: http://Местный краеведческий музей | |
| Просмотров: 2345 | Комментарии: 2 | |
Среда, 2024-05-08, 3:38 AM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|