«Ең алғыр» интеллектуалды ойыны

Мақсаты:
Білімділік:
Оқушылардың Қазақстан тарихы пәнінен алған білімдерін толықтырып, таным белсенділігін арттыру.
Дамытушылық:
Пәнге деген қызығушылығын арттыра отырып, оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін арттыру.
Тәрбиелік:
Елінің тарихын құрметтеуге тәрбиелеу. Оқушылар бойында патриоттық
сезімдерін ояту.
Көрнекіліктері: Жазылған сөздер, кесте, 1,2,3,4 сандары.

Ойын барысы:
Жүргізуші: Қайырлы күн, ұстаздар мен оқушылар!
«Ең алғыр» интеллектуалды ойынына қош келіпсіздер!
Алдымен, ойын шарттарымен таныстырайын.
Ойын 3 кезеңнен тұрады.
І. Сұрақ – жауап (әр оқушыға 5 сұрақтан беріледі).
ІІ. Сұрақтарға жауап (4 жауабы болады, соның дұрыс жауабын сандар арқылы көрсетеді).
ІІІ. Кесте бойынша сұрақтар (Әр оқушы өзі қалаған тақырыбы бойынша кестедегі сандарды таңдауына болады)
Ойынға 9 оқушы қатысады.
Әр кезеңнен кейін 3 оқушы шығады.
Ал енді ойынымызды бастаймыз.
Ойынға қатысушыларды ортаға шақырамыз. Қатысушылар өз жанкүйерлерімен келіп отыр.
Қатысушылар мен жанкүйер болып келіп отырған қонақтарымызға сөз кезегі беріледі.
І. Сұрақ – жауап
1. К.Қасымұлы көтерілісінің басқа көтерілістерден қандай ерекшелігі болды? (Үш жүзді қамтыды.)
2. Алғашқы адамдар қандай кәсіптермен айналысты? (Терімшілік пен аң аулау)
3. Дарий әскерлерін шөл далаға алып келіп, азаттық жолында құрбан болған кім? (Шырақ)
4. Алтын Орданың негізін қалаған кім? (Батый)
5. Тасаттық деген қандай рәсім? (Жаңбыр жаумаған кезде құдайға арнап құрбандық шалу)

1. «Пайғамбар» сөзінің мағынасы. (Алланың жердегі өкілі)
2. Ақсақ Темір туының түсі қандай болды және оған аттың қара қылын байлап жүру себебі? (Көк, сұсты көріну үшін)
3. Ордабасы тауына жиналған қазақ жүздерінің шешімі бойынша жоңғарларға қарсы күресте қазақ жасақтарының бас қолбасшысы болып сайланған хан.(Әбілқайыр)
4. Қазіргі адамға ұқсас адамзат осыдан қанша жыл бұрын қалыптасты? (Бұдан 40 – 35 мың жыл бұрын)
5. Тарихтың атасы атанған кім, не себепті аталған? (Геродот, «Тарих» атты еңбек жазған)

1. «О, Адам!
Құдіретті нар – тынысың,
Жеңдің сен жердің
Сұмдық тартылысын» бұл сөздерді кім айтты? (О.Сүлейменов)
2.1917 жылғы революциядан кейін қазақстанда қос өкімет орнады. Қос өкіметті ата (Жұмысшы, солдат депутаттарыының кеңесі, Уақытша үкімет)
3. Фашистік Германия қандай соғыс жоспарын жасады? (Барбаросса)
4. Қай ғылым саладағы ғалымдарға «космополит» деген айып тағылды? (Биология, медицина)
5. 1916 жылғы ұлт – азаттық қозғалысқа арнап 1927 жылы жазылған романының авторы, роман қалай аталады? ( С.Сейфуллин, «Тар жол тайғақ кешу»)

1. Қола қандай металдардың қоспасы (мыс+қалайы)
2. Моғолстан ханы Есен-бұға Керей мен Жәнібек сұлтандарға қай өзеннің бойынан қоныс бөліп берді? (Шу)
3. 1931 жылы желтоқсанда республикада қанша жас аралығында жалпыға бірдей міндетті сауат ашу енгізілді? (15-50 жас)
4. Кулактар қатарына кімдер жатқызылды? (екі аты мен темір қақпасы барлар)
5. Жәңгір хан Махамбетті өз ұлы Зұлқарнайынмен бірге оқуға жіберді. Мақсаты не? (Ақындық талабымен көзге түскен Махамбетті өзіне тарту)

1. Сал, сері деген атақтар неге кімге берілді? (Ауыл-ауылды аралап өз өнерлерімен халыққа танымал болды, Біржан сал, Ақан сері)
2. 1867-1868 жылдардағы реформа бойынша қазақ жері қандай генерал-губернаторлықтарға бөлінді? (Орынбор, Түркістан, Батыс Сібір)
3. Қазақ АКСР-і қашан құрылды? (1920 ж.)
4. Азамат соғысы қандай соғыс? (Бір мемлекет ішіндегі екі топтың арасындағы соғыс)
5. Қола дәуірінде өлген адамдарды қалай жерлеген? (Батысқа немесе оңтүстік-батысқа қаратып, мәйітті қол-аяғын бүгіп жатқызады)

1. Сақтар қандай топтарға бөлінеді? (хаумаварга, тиграхауда, парадария)
2. 1937-1938 жылдардағы репрессия кезеңінде қанша қазақстандық репрессияға ұшырады? (101 мың адам, оның 27 мыңы атылды)
3. Қазақстандағы индустрияландыру ісі неден басталды? (қажетті табиғи байлықты зерттеуден)
4. Жастайынан екі көзінен айрылып, қобыз тартады. Ақындық өнері-күнкөріс көзі болды. Бұл қай ақын? (Шөже Қаржаубайұлы)
5. Қола дәуірінде қай өңірден 1100 тонна қалайы шығарылды ? (Шығыс Қазақстанда Нарын мен Қалба кен орнында)

1. Ертедегі саз балшықтан жасаған ыдыстарды неге отқа күйдірген? (мықты, берік болу үшін)
2. 1812 жылғы Отан соғысында қай далада қанды шайқас болды? (Бородино)
3. Түркістан-Сібір теміржол магистралы қай жылдары салынды? (1927-1931 жж.)
4. Түркі тайпалары нелерге табынған? Діни сенімдері (Ұмай-ана, бөрі, от, көк)
5. 1921 жылы қандай реформа жүргізілді? (Жер - су)

1. Әр түрлі халықтардың тұрмысын-тіршілігін зерттейтін ғылым. (этнография)
2. Ғұндар қоғамында құлдар да болған. Олар қандай жұмыстар атқарған? (Үй қызметшісі, бақташы, қолөнерші, жер жыртушы)
3. Ресей үшін І Петр, Германия үшін Отто Бисмарк қандай болса, Қазақстан үшін сондай болған хан. (Абылай)
4. «Сен темір де, мен көмір...» деген сөзін қазақтың қай биі қай елдің билеушісіне айтқан? (Қазыбек би Жоңғар қонтайшысына)
5. Астығы мол Ақмола және Семей губернияларында да ашаршылық болды. Не себепті? (Ауыл шаруашылық өнімдерінің артығын алып кетті)

І кезеңнен кейін 3 оқушы шығады.
ІІ кезең. «Сұрақтарға жауап» (қолдарындағы сандар арқылы сұрақтың дұрыс жауабын көрсетеді)
1. Адамдар қанша негізгі нәсілге бөлінді?
1. 3 2. 4 3. 2 4. 5
2. Кіші жүздің ертедегі аты
1. Қазақ 2. Қайсақ 3. Алшын 4. Ноғай
3. Днепр үшін соғыста ерлік көрсеткен ең жас қазақ жігіті
1. Ж.Елеусізов 2. Аухадиев 3. Исепов 4. Халилуллин
4. Қазақ елін «Азияға шығатын кілт пен қақпа» деп қай орыс патшасы атаған?
1. Иван Грозный 2. Анна Иоанновна 3. Борис Годунов 4. І Петр
5. Орыс мемлекеті Қазақстан жерінде шекаралық бекініс қамалдарын не үшін сала бастаған?
1. Қазақ хандығын жоңғарлардан қорғау үшін
2. Қазақ елінің экономикалық дамуын көтеру үшін
3. Қазақ жерін отарлауды жүзеге асыру үшін
4. Екі ел арасында шекараны белгілеу үшін
6. Әлемде ядролық сынақ зардабын ең көп тартқан халықтар?
1. Америкалықтар мен немістер 2. Жапондар мен корейлер 3. Қазақтар мен жапондар 4. Қытайлар мен вьетнамдықтар
7. Астана қаласы қай өзеннің жағасына салынған?
1. Ертіс 2. Шу 3. Талас 4. Есіл
8. Мына қалалардың қайсысы бұрын салынған?
1. Атырау 2. Өскемен 3. Семей 4. Ақмола
9. 1947 жылы М.Әуезовке КСРО Мемлекеттік сыйлығы қандай еңбегі үшін берілді.
1. «Қарағанды» 2. «Абай» романының 2 кітабы 3. «Менің мектебім» 4. «Сырдария»
Ұпай сандары есептеліп, 3 оқушы ойыннан шығады.

ІІІ. Кестедегі сұрақтар.

2 22 8 3 20 13
4 12 17 23 9 6
20 11 18 10 15 14
16 24 7 1 19 5

Қызыл түс

Көк түс

Жасыл түс

«Алғашқы адамдар»
2 – Қазақстанда алғашқы адамдар қашан пайда болған. (Мұнан 1 млн. жыл бұрын)
5 – Алғашқы адамдар өмір сүрген кезеңдегі қоғамдық құрылыс.(Алғашқы қауымдық құрылыс)
9 – Тарих ғылымында ежелгі тас ғасыры қалай аталады? (палеолит)
10 – Қазіргі адамдарға ұқсас адамдар қалай аталды? (Саналы адам, кроманьдық)
13 – Алғашқы адамдар табиғаттың дайын өнімдерін теріп, азық етті. Бұл кәсіп қалай аталды? (терімшілік)
17 – Алғашқы адамдардың даму сатысын ата. («Епті адам», «Тік жүретін адам», «Саналы адам»)
20 – Алғашқы адамдар қандай еңбек құралдарын пайдаланды? (үшкір таяқ, тас кескіш, қырғыш, шапқы, т.б.)
24 – Тарихта қай дәуір ұзаққа созылды? (тас дәуір)
Қазақ хандығы
1 – Қазақ хандығы қашан құрылды? (1465-1466 ж.)
3 – Қазақ хандығының мемлекеттік құрылымын ата. (ауыл – ата-аймақ – ру– арыс–ұлыс–жүз–хандық)
12 – «Ханталапай» қандай дәстүр? (Хан сайлағанда малын бөліп алу дәстүрі)
14 – «Жеті жарғы» заңдар жинағы қай ханның тұсында жасалды? (Тәуке)
16 – Жоңғарларға соққы беріп, мемлекет ретінде тарих сахнасынан жойылуында үлес қосқан хан. (Абылай)
18 – Хан болып сайлану талаптары (шонжар-сұлтандар,Шыңғыс ұрпақтары)
20 – Қай ханның тұсында қазақ жері кеңейіп, қазақ мемлекеті өрледі? (Қасым)
23 – ХҮІ-ХҮІІ ғасырларда қазақ хандығында мал бағудың қандай жүйесін пайдаланды? (қыстау, күздеу, жайлау, көктеу)
Ұлы Отан соғысы
4 – Фашистік Германияның КСРО-ға шабуыл жасау мақстаы қандай? (КСРО-ны бөлшектеп, өзіне бағындыру)
6 – «Қазақ халқы бойындағы Амангелді рухы өлген жоқ. Біздің даламызда ержүрек жігіттер мен сәйгүлік аттар қашанда бар»-деген сөздер қандай мақсатпен айтылған? (Қазақ халқы дүниежүзінде қайсар халық,қасық қаны қалғанша соғысатынын көрсетті)
7 – Фашистердің жоспары бойынша Қазақстан қандай отар елдің құрамына кіруге тиіс болды. (Үлкен Түркістан)
8 – Ж.Жабаев қай қала тұрғындарына арнап және қандай жырын жазды? (Ленинградтықтарға арнап «Ленинградтық өренім» жыры)
15 – Ұлы Отан соғысына қанша қазақстандық аттанды? (1 млн. 200 мың)
19 – «Ресей кең байтақ, бірақ шегінерге жер жоқ, артымызда Москва» деген жалын сөздер айтқан саяси жетекші? (Клочков)
22 – Ленинград үшін шайқаста кеудесін оққа төсеген қазақстандық батыр кім? (С.Баймағанбет)
11 – Неміс фашистері КСРО-ға неше бағытта шабуыл жасады? (3 бағытта)
Ұпай сандары есептеледі.
Ойын жеңімпазы анықталып, «Ең алғыр» атағын иеленеді.