Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » В помощь учителю » Университет здоровья |
Дидактикалық ойындар.
| ШҚО Семей қаласы. "№5 жетім және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мектеп-интернаты"КММ Омарова Анар Закаряқызы Дидактикалық ойындар. Жоспар: Бастауыш сыныпта дидактиқалық ойындардың маңызы. Дидактикалық ойындар - бұл бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекеттерін дамуынын негізгі тәсілі. 1.Математика сабағында қолданылатын дидактикалық ойындар.Балалық шақ адам бойына адамгершілік негізін қалайтын кез. Сондықтан да бала бойына жас кезінен бастап ізгілік, мейірімділік, инабаттылык сезімдерін қалыптастыру ата-аналар мен ұстаздардың міндеттері. Баланың жан-жақты дамуы үшін ойынның ролі ерекше. Мұғалім бағдарламада керсеілген көріністік-ролдік, қимыл қозғалысты, дидактикалық, шығармашылық ойын түрлерін пайдалана отырып, баланың ойын әрекетін ұйымдастыра білуі тиіс. Ойын-балалардың оқуға еңбекке деген белсенділігін артырудағы басты құрал. Ойын проблемасымен шњтылданған көрнекті ғалымдар P.M. Жуковская, Д.В. Менджеридцкая, Т.А. Маркова, Н.Я. Михойленколардың айтуынша балалардың әлздігінен көріністік, рольдік ойындар ойнау үшін білім машықтарының болуы ғана жеткілікті емес. Балалар игерген білімдерін ойынға пайдалана білуі керек. Оқытып үйрену барысында олар біртіндеп ойын іс- әрекетінен таным іс-әрекетін орындауға бейімделуі тиіс. Сабақ барысында пайдаланылатын практикалық ойындар және қызықты тапсырмалар арқылы жүзеге асырылады. Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндетті атқарады. Ойынның мақсаты-бағдарламада анықталған білік және дағдылар жайында түсінік беріп, оларды қалыптастыру тиянақтау және бекіту, кайталау және пысықтау немесе тексеру сипатында болып келеді. Әдістемелік әдебиеттерде берілген және мұғалімдердің тәжірибесінде пайдаланып дидактикалық ойындар өте көп. Алайда олардың барлығы дерлік бүгінгі талаптардан туындап отырған білім мазмұнының өзгерістеріне, сондай-ақ окушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес келе бермейді. Ойын процесі мен оку процесін бір-біріне етене ұластырып ұйымдастырған жөн. Бала ойын процесінде кандай білімді игеріп жатқанын, ал оку процесінің кезінде қалай ойынға ұласып кеткенін аңғармай қалуы тиіс.Сонда ғана ойын және оку әрекеттері табиғи бірлікте болып –өзіндік білім, білік және дағдыны игеруге толык ықпал жасайды. Осы шарт орындалған жағдайда дидактикалық ойын шын мәнінде оқыту әдісі деңгейіне дейін көтеріледі.Ойынды ұйымдастырудың қандай да бір дидактикалық мақсат пен міндетке бағындырылуы керек. Дидактикалық ойындардың тиімділігі олардың сабақты әр кезеңіндегі орны мен міндеті және мақсатын дәл анықтауға, оны қолданудың теориясы мен практикасын мұғалімнің жетік игеруіне, шеберлік танытуына, ойынға қажетті материалдардың жиынтығын алдын-ала дайындап алуға, оку процесінде окушыларды белсенді қатыстыруына байланысты сабак материалына лайықты алған ойынды алып, тек қана оқушының орындай алатын іс-әрекетімеп шектелу жеткіліксіз. Мұнда ойынды ұйымдастырудың және басқарудың сипаты сипаты мен жолдары да жан-жақты ойластырылуы керек. Мәселен ойынды жасына қарай өткізу аралык және ауытқу нәтижелерін көрсету үшін сигналды карточкаларды т.б әр-түрлі шартты белгілерді кеспе цифрлар мен таңбаларды т.б заттарды пайдалану. Сонымен бірге ойын түрлеріндегі көрнекі құралдарды да сабақтың қай кезінде өткізілуіне орай өзгертіп тұру керектігін ескерген жөн. Дидактикалық ойындардың түп тамыры қазақтың ұлттық ойындарымен мазмұндас. Математика пәні бойынша сабақтың ерекшелігіне қарай тиімдірек деген ойын түрлерін сабақтың мақсатына қарай тандап алуға еркіндік беріледі. Сол сияқты ана тілі, қазақ тілі, әліппе сабақтарында да сабақтың мақсатына қарай іріктеп алып, ең тиімділерін пайдалануға болады. Ойын түрлерін мынадай топтарға бөлуге болады: 1.Баладан орындаушылық қабілетті талап ететін ойын. 2.Түрлендіріп, өзгеріс енгізуді талап ететін ойын. 3.Танымдық қабілеттерін талап ететін ойын. 4.Шығармашылық ізденіске толы ойындар. Ойын-бұл бала еңбегі. Мұғалім ойын ойнауға жағдай туғызумен қатар, балалардың ойынға белсенділігін үнемі арттырып отыруға тиісті. Ойын ешуақытта да дамудың бір сатысына жеткенде тоқтап қалмайды, жетіле түседі. Ойын, сонымен қатар тәрбиенің барлық сапасымен тығыз байланысты, өнермен ұштасып жатады. Ойын-баланың жан серігі сияқты. Сондықтан сөзімді Жан Жак Руссоның: "Баланың балалығын тыйдым дегенше ер жеткендегі даналығын тыйдым десеңші" деген сөзімен аяқтағым келеді. Дидактикалык. түзету ойындары -бұл оку аркылы танымдық әрекеттің дамуы Тіл аламвш әрекет құралы ретінде оның барлык омірдеп норі . азығы існегті екені белгілі . Окушыларлың aнa тіліне деген ынтасын арттырып . оны дамытыу көптеген әдістемелік жұмыстарының нәтижесінде ғана іске асады .Соныц ішіндс сабактын кызыкты еліктеуіне қамтамасыз ететін бір әдіс -дидактикалык ойындар . Дидактикалык ойындар арқылы есі кем балалардың тілін дамытуда маңызды роль аткарады. Балаларға бағдарламаның материалдарын меңгерту.Үйренген білім — дағдыларын бекіту жұмыстарын осы дидактикалык ойындар аркылы іске асады Онсыз ақыл ссі кем балаларға қасиетті білім-дағдыларына үйрету тәрбие жұмыстарын жүргізу олардың сөздік қорын дамыту молайтып ,есту,. көру . сөйлеу мөлшерін дамытып. жаттыктыру киындыкка соғатыны сөзсіз .Сондықтан олар- мен мынадай ойындар көбірек үйретіледі .Ойынның әр түрі тәрбие сабақ мақсатына карай алмастырылып отырылады .Бұл ойындар баланың танымдылык процесін әдісін дамыту үшін жүргізіледі . Осы орайда дидактикалык ойындар және ойын түрінде орындалатын жаттығулардың маңызы өте зор .Жалпы алғанда ойын элементтері оқыту әдістерінің құрамды бөлігі болуы тиіс .Бірак ойын процесі мен оқу процесінің бірінен - бірі ажыратылмағаны жөн. Бала ойын іс-әрекеті үстінде қолайлы білімді игеріп жатқанын,. ал оқу процесінін. өзінде қалай ойынға араласып кеткенін аңгармай қалуы керек . Дидактикалык ойындардың тиімділігі олардың сабақтарының әp кезеіндегі орны мен міндетін және мақсатын дәл аныктауға ,оны қолданудың теориясы мен практикасын мұғалімнің жетік игеруіне . шеберлік дамыуына, ойынға қажетті материалдардың жиынтығын алдын-ала дайындап алуға ойын процесіне окушыларды белсенді катыстыруга байланысты Дидактикалык ойындардың кайсысы болмасын откізу барысында оқушылар түрлі іс-әрекеттерді орындайды дегенмен . оларды қанайда бір іс -әрекеттің басы орындадуына орай топтастыруға болады .Демек ойын барысында орындалатын негізгі іс- әрекеттерді аныктап .онын түрлерін іс-әрекеттерге орай алмастырып отыруга тура келеді .Кейбір дидактикалық ойындарда окушыдардын орындаушылықпен,біршамасында еске түсірумен байланысты. Қайсы біреуінде тексеру мен бакылау және өзгерту. Мұғалім өтілетін тақырыпқа caй ойын түрлерін дұрыс таңдап жоспар құрып алуы қажет .Оқушы ойын тәртібін білуте тиіс . Бала ойын тәртібін жас мөлшері болса . олар ойынды бар ынтасымен ойнауға, орындауга тырысады . Балалар ең алдымен өздеріне халық ойындарын ойнату . Мысалы:бояулар .,біз қайда болдык.. ..Біздін істегендеріміз сиякты ойындар балаларды еңбек істеуге дағдыландыру.Бояулар ойынында оқушы әр түрлі заттың түрлерімен танысады. өздеріне ұнайтын.жақесы көретін бояуды таңдап алады . Дидактикалык ойын түрлері көп.. Соның бірі оқушының ақыл -ойын дамытатын ойын түрлері .Мысалы өзін қоршаған қоғамдык орта табиғат, Отан туралы .әр түрлі мамамдықта жұмыс істейтін адамдардым еңбектегі істері - бәрі де оқушыны идеялык бағытта тәрбиелеуге дәлел береді . ..Бұл ғимаратта кімдср ? Киімді кім тігеді ?.. дсгсн ойын түрлері аркылы құрлысшылардың,тігіншілердің, диқаншы еңбектерін танып біледі .Оқушыны дидактикалық ойындар аркылы енбекке тәрбиелеуде тиімді әдістер бірі болып саналады .Мысалы. ,,Бұл үйді кімдер салды '? ..дсген такырыпта жүргізілген ойын арқылы бала адамның үй салудағы еңбегін бағалап, құрметтеп. үлкендердін еңбегіне кызығушылығы пайда болады . Оқушының дұрыс сөйлеуге үйретуге бағыт беретін ойының бір түрі - создік қорлары . Сөздік ойындары әр сабакта жүйелі жүргізілуде тиіс . Сол аркылы балалар тапкырлыкка дамытатын, түр- түсін , қасиетін , танып білуге дағдыданады . Ана тілі сабағында сөз үйрету, сөздікпен жұмыс сұрак - жауап әдістерін колдану қажет Бар тақырыптар бойынша әр түрлі ойын түрлерін жүргізуден баска әдіс , тақпақ,жаңылпаш, мақал -мәтелдерді қолдану , түрлі дидактикалық материалдарды пайдалану окушылардың сабакка қызығушылығын арттырады . Қимылды ойындар да бала организмін жстілдірсді . ақыл-ойын дамытуына үлкен әсер етеді . Көңіл- күйі артып . жүйкелері жаксарады . Басты мәселе мұғалім сабакта ойын элементерін жүргізбес бұрын , оның міндсті мсн максатын жүргізу тәртібін балаларға айтып дайындауы тиіс .Ойынға қажетті құралдарды күні бұрын дайындау кажет. Ана тілі сабақтарында мынандай ойын түрін жүргізуге болады ;Ойынның аты .Мынаны кайдан сатып алу керек? Ойынның мақсаты : әр түрлі тауарларды .тамактар және азык-түліктер сататын дүкендермен таныстыру. Дидактикалык ойындар - көп сандар күрделі педагогикалык кұбылыс .Ол балаларды оқыту әдістерінің бірі .оларды жан- жакты тәрбиелеитін құбылыстардың бірі деп айтута болады . Дидактикалык. ойындар оқыту\ процссінде ойын әдісі ретінде және дидактикалык немесе антодидактикалык ойындар. Ойын мұғалім такырыпқа окушылардың қызығушылыгын. зейінін арттыру максатында әр түрлі әдіс тәсілдерді қолданады . Атап айтқанда .мұғалім ойын ситуацияларын туғыза отырып . әр түрлі заттарды көрсету аркылы сұрақтар койып . затты көрсетіп түсіндіріп ойын сюжетін қарастырады . Дидактикалык ойын жалғыз тіл сабақтарында ғана қолданылып қоймайды. математика, табиғаттану , коршаған ортамен таныстыру максатында қолданылады . Дидактикалык ойын окыту процесінде мынандай екі түрлі максатта колданылады оку \танымдык\ максатта .екінші-ойын ойнау максатында. Мұғалім өзі де ойынға катысады. баланы үйретеді.Бала ойнай отырып үйренеді . Бастауыш сыныптардың ана тілі сабактарында дидактикалык ойындарды жаңа такырыпты түсіндіру барысында қайталау, пысықтау . жаттығу сабақтарында да пайдаланады .Бастауыш сынып оқушылары әлі де ойын баласы „сондыктан мұғалім оларды жалыктырмай әр түрлі ойын түрлерімен сабақты қызықты өткізуге тырысу керек. Дидактикалык ойындар окушылардың ой өрісін дамытып ,ойлау қабілетін арттырумен қатар үйретілген өтілген такырыптарды саналы берік меңгеруге үлкен әсер етеді .Ойындар оқушылардың шығармашылык ойлау қабілеттерін жетілдірумен қатар .сөздік қорларын молайтып .сауатты жазуға да баулиды .Окушыдар ойын ойнау барысында үйренген сөздерін айтып қана коймайды. оның қандай мағнада колданылатынын да біледі . Ойын оку процестерін мазмұнымен тығыз байланыста жүргізілгенде ғана дұрыс нәтиже береді . Тақырыпка сай жүргізілген ойын түрлері әсіресе .тәрбиелік мәні бар ойын элементтері оқушының ойлау белсенділігін арттырады .Сондыктан мұгалім әр сабакта дидактикалык ойын түрлерін орнымен колданса .окушының ынтасын арттыра отырып пәнге деген кызыгушылығын . білімімен ынтасын . сол пәнге деген сүйіспеншілігін арттырады . Түрлендіру, әp- түрлі мүмкін талаптар\ сиакты іс- әрекеттер орындайды Ойынды іріктеп алуда тек қана окушының. орындалатын іс- әрекетімен шектеу жеткіліксіз. . Ойынды ұйымдастыру және баскарудын сипатымен жолдары да ойластырылады Мәселен.ойынды жарыс түрінде өткізу .аралык және ақтық нәтижелерді көрсету үшін карточкадарды фишкаларды,тағы да баска әp түрді шартты белглерді. цифрлар мен таңбаларды жұддызшаларды. жалаушаларды жоне т.о. пайдалану. Сонымен бірге ойын кезіндегі көрнекілік түрлерін де сабақтың кай кезеңінде дәл өткізіліуіне орай өзгертіп тұруға тура келетінін ескерген жөн . Мысалы, жаңа материалды баяндау кезенінде ұйымдастырылатын ойындарда окушылардың нақты заттар тобын немесс олардың суретін пайдаланып практикалык тұрғыда жұмыс істеуін камтамасыз ету керек болса.ол өткенді жинактау кезеңіндегі ұйымдастырылатын ойындарда көрнекіліктің шектеулі болуы мүмкін де ереже .кесте мен.зандылык. есептеу тәсілдерін дауыстап айтуға көңіл бөлінеді. Дидактикалык ойындар жайында жоғарғыла келтірілген пікірлер ұсыныстар мен нұсқаулар оқыту әдістерін жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі дидактикалык, ойындарды сабақ процесінде тиімді пайдалану үшін кажетті негізгі қортындылармен мұғалімнің танысуына жоне сол бағытта оларды шығармашылық ізденіске бағдар сілтеуге жалпы алғанда математиканы окыту дың әдістеріне ерекше мән берудің кажеттігін сезінуіне мүмкіндік береді демекпіз . әрине.оны қолданудың нәтижелі болуы .әрдайым ойының мазмұнын аныктауға кажетті түрлерін іріктеп алуға , нактылы сабактын максатын және мүмкіндіктер мен жағдайларды ескеруге сабактың кез-келген кезінде .тіпті тиімді колдануға.Ойын түрдерін ғана емес орындалатын іс- әрекеттердің де өзгермелі болуын камтамасыз етуге байданысты Біздің ойымызша әр сабактың ерекшелігіне орай тиімдірек деген ойын түрлері "сабактарға нұскаулар тарауында келтірілген . Алайда олардын кейбіреулерін мектептін жағдайына қажетті материалдардың тапшылығын өткізуі мүкін болмаса , мұғалімдердің тәжірибесінде жинакталған шығармашылык ізденісін жемісті болуы табылатын баскадай дидактикалык ойындармен алмастыруда болады .Беріліп отырған ойындардың міндеттілік сипаты жок . Олардың мазмұны мен ата-аналарына мүмкіншілігін тамақ, . заттар сатып алуға көмектесуге тәрбиелеу .Ойын тәртібі :(ойын,лото,.рөлінде жүргізіледі. Кім қатесіз карточкасы бар торларды жапса .сол жеңімпаз болып саналалы Ойын барысы мұғалім балаларлың .ата -аналарының дүкенінен нелерді сатып алатындықтары білетіндіктерін, нелерді сатып алуға болатындыктарын сұрап. Бұдан кейін мұғалім әр түрлі дәндері бар қорапты көрсетеді . Балалар картаны қарап отырып түрлі көкеністерді көрісімен . нелерді сатып алуға болатындығын көреді .Мысалы нан дүкені. ет дүкені жеміс-жидек . көкеністср сататын дүкендер .аяк киім .киім дүкендері .спорттык бұйымдар дүкендер сурет сөрелерін қарап танысады . Бұдан кейін балаларга карточкалар таратылады . „Ойын басталды.. дсген белгі бсріледі. Балалар үстелге жакын келіп тез карточкаларын алып картанын торларына кояды . Мұғалім әр оқушының үлкен тапсырыс тауып оған сатылатыи тағамдарды .жеміс -жидектсрді көкеністерді,заттарды,бұйымдарды.т.б карточкалар аркылы қойғандықтарын тексерелі Мынадай ойын аркылы окушы адамга керекті тағамдарды, заттарды сатып алулы әpтүрлі дүкендердің атын және оның кызметін білумен катар өзінің тұрған үйінің жанындағы дүкендерден керекті тағамдарды,заттарды сатып алып, ата-аналарына көмектеседі. Әр заттың, тағамның бағаларын үйренеді. Қорыта келгенде,бастауыш сыныптар ана тілі сабактарында тіл дамыту мен сауат ашу жұмыстарында дидактикалык ойындарды кең түрде қолдану оқушылардың ой- өрісін дамыту, ауызша сөйлеу кабілетін жетілдіруге,байланыстырығы сөйлесу дағдыларын қалыптастыруға сауаттылықа үйретуге мүмкіндік беретін әдістемелік әдіс – тәсілдерді іске асырудың ең тиімді кұралы болып табылады . | |
| Просмотров: 11125 | | |
Понедельник, 2024-11-18, 11:16 AM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|