Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » В помощь учителю » Казахский язык и литература |
"Қазақ тілі сабағында жеке тұлға белсенділігін арттыру арқылы ҰБТ - ға сапалы дайындау.
| “Үлкенбөкен мектеп – балабақша кешені ”КММ Қазақ тілі және әдебиет пән мұғалімі Изгуттинов С.С. "Қазақ тілі сабағында жеке тұлға белсенділігін арттыру арқылы ҰБТ - ға сапалы дайындау. Қазақстан Респуликасы Президентінің 2011 жылы 29 маусымдағы №110 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында: «Үздіксіз білім беру моделі арқылы қазақ тілін оқытудың стандарты негізінде шығамашылық педагогикалық ізденістің және оқытудың жаңа әдістемелерін әзірлеудің тұрақты процесі қажеттілікке айналатын болатын болды»,деп атап көрсетедіБағдарламада бұл үшін қажетті ғылыми-әдістемелік,материалдық-техникалық және кадрлық ресурстармен қамтамасыз ету тілдің қоғамдық өмірдегі қызмет аясын кеңейту шараларымен қатар оқу орындарында тілді оқыту мен үйрету әдістемелерінің сапасын жақсарту,мемлекеттік тілді оқытудың инфроқұрылымын дамыту мен жаңа технологияларын әзірлеу мәселеріне айрықша назар аударылған. Бұл мақсаттарда қазақ тілін екінші тіл ретінде оқыту мәселесіне үлкен мән берілген.Тілді оқытудың, үйретудің нақты міндеттері көрсетілген. Осыған орай, еліміздің білім беру жүйесі мемлекеттік тілді оқытып, үйретуді дүниежүзілік стандарттық үлгілерге жақындастыруды және оларды жүзіге асырудың тиімді жолдарын іздестіруді міндеттейді. ҰБТ-ға дайындау кезінде сапалы білім беруі үшін мұғалым әр түрлі әдіс тәсілдер іздейді. Оқушыға қазақ тілі пәні бойынша ҰБТ- ға дайындағанда, алдымен фонетиеа,лексиеа,морфология,синтаксис бөлімдерінен өткен барлық материалдарды оқыту ,талдау, саралау, жазба жұмыстары,әр түрлі бақылау тәсілдері арқылы бағдарламаны толық меңгертемін..Ұстаз алдына қойған талап оқушының білім деңгейін көтеру, білім сапасын жоғары деңгейге жеткізу, сапаны көтеру үшін жүйе қалыптастыру керек. Мұғалым оқушыға жоғары талап қояды..Мұғалым білім беру үшін жаңа қолайлы тәсілдер меңгеру қажет. Әр оқушыға ҰБТ – ға дайндық дәрежесін көрсететін диограмасын жасау керек, сол арқылы бала шешім шығарып отырады. Білім беруде оқушыға тиянақты дәлел қалыптастыру, балаға жетістікке жету үшін жағдай жасау және оны қызықтыру.Оқу үрдісі кезінде оқушы жетістіктерін көре отырып, біз оған көмек беруіміз керек.Оқушы жетістігін көрсете білуді үйренуі керек.Оқу барысында ҰБТ-ға дайындық кезінде, мұғалім оқушынің көңіл-күйіне көп назар аудару қажет. • Ұстаз дайындық кезінде оқушыға нем құрайлы қарамау керек. • Соңғы тесттік көрсеткіш нәтежесінен кейін оқушының жүріс-тұрысынан оң өзгерістер көрсеніз көтермелеп мақтап қою қажет. • Мұғалім оқушының жаңа табыстарына жағдай жасау қажет. • Оқушының мүмкіндіктеріне күнделікті сенім арту керек,және оған оны сендіру қажет. К.Аханов: « Тіл – тек қатынас құралы ғана емес, сонымен бірге ойлаудың, ойдың жарыққа шығуының да құралы. Адамның тілі ой арқылы , тілдегі сөйлемдер мен сөздер арқылы айтылып, белгі бола алады. Ой және оның мазмұны тіл арқылы көрініп, сол арқылы ұғынылады. Адам өз ойын басқаларға тіл арқылы айтылып,не жазып жеткізеді»,- деген Ғылыми пікірінен тіл мен ойлаудың ажырамас бірлікте екеніне және ойлаудың тіл арқылы жүзеге асатынына көз жеткізуге болады. Қазақ тілін оқыту әдістемесі – ғылым саласы болып қалыптасқаннан бергі жинақталған мол мұраны танып-білу ісі жалғасты бола бермек. Қазақ тілің ана тілі ретінде оқытылуы, екінші тіл ретінде оқытылуы, шет тілі ретінде оқытылуы деген ішкі салаларына байланысты да әдіскер – ғалымдардың қаламынан қалған мол мұра. Тіл үйрету жұмысы - өте күрделі процесс. Сондықтан оқыту барысында жүргізілетін жұмыстардың барлығы бір-біріне байланысты, жеңілден ауырға қарай, сатылап жүргізілуі қажет.Оқушылар қазақ тілі сабағында тек тіл үйреніп қана қоймай , олардың сабақ барысында қазақша ойлау дағдылары қалыптасып, өмірге өзіндік көзқарасы айқындалып,ұғым-түсінігі кеңейеді. Оқытушы әр оқушының қабілетін, қазақ тіліне деген қөзқарасын білуі қажет. Тіл үйренуші тулға мен ұстаз арасындағы байланыс жеке түлға белсенділігін арттыруға міндетті. Бұл жолда оқу үрдісінің тиімді де қарапайым жактарын пайдалану керек. Мен сабакты: «Сен қазақ тілін үйренуің керек, - деген ой тастаудан бастаймын. Сондай-ақ әр өзге ұлт өкіліне: - Сен қазақ елінің азаматысың. - Сенің отансүйгіштігің мемлекеттік тілді білуден бастау алады. - Сен Қазақстанда тұрасың. - Сен қазақ тілін білуге міндеттісің. - Қазақ тілі - сенің екінші ана тілің болуға тиіс. - Бүгінгі таңда қазақ тілін меңгермесең биікке қол жеткізу мүмкін емес, - деп әр жеке тұлғаның таным белсенділігінің дамуына бағыт беремін, ой тастаймын. Мұны түсінген оқушы мұғалімнің әр айтқан сөзін түсініп, үйренуге тырысады. Мұндай ой тастауды үнемі қолдану әр жеке тұлғаның бойында, біріншіден,патриоттық сезімді оятады, екіншіден, жеке тұлға белсенділікпен жұмыс жүргізуге әрекет жасайды. Бұл тұста мұғалім әрекеті әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, жеке танымдылық белсенділікті дамыту. Жеке тұлға белсенділігі - мұғалім сыныптағы оқушыларға тақырыпты толық түсіндіріп болғаннан кейін пайда болатын құбылыс. Себебі: сынып ішіндегі оқушылардың таным белсенділігі әр түрлі. Жеке тұлға белсенділігінің пайда болу жолдары. 1.Оқушылардың ақпаратты түйсігінде қабылдауынан кейін. 2.Қабылдаған ақпараттың көмегімен проблеманы шешу жолында туындаған қиындықтардан кейін. 3. Өткен тақырыпты жаңа тақырыппен байланыстыру кезеңінде. 4. Өз бетінше әрекет ету кезеңінде. Қазақ тілі сабақтарынды жеке тұлға белсенділігін арттырудың тиімді жолдары. Өзге ұлт өкілінің қазақ тілін үйренуі балабақша мен мектеп бастау алады. Қоршаған орта дегеніміз - ол жеке тұлғаның ата- анасы, достары, ол оқитын мектеп ұжымы. Осы қоршаған орта жеке тұлға мен мұғалім еңбегіне әсер етеді, яғни, оқушы досымен бір ауыз қазақша сөйлессе, оны ешқашан да ұмытпайды. Мектеп ұжымы директордан бастап, асханадағы аспазшы да, мектептегі дәрігер де қазақша ауызекі тілде сөйлессе, әр оқушы қазақ тілін білуге тырысады. Қазақ тілін білгенін өзіне мақтан етеді. Осы мақсатпен біз мектепте «Мен қазақша сөйлеймін» атты апта өткіздік. Жеке тұлға белсенділігін арттырудағы ата-ананы әрекеті. Бүгінгі таңда өз баласы қазақ тілін білсе екен деген ата -налар қатары көбейіп келеді. Бастауыш сынып оқушылары үй тапсырмасын орындау барысында ата-анасынан көмек күтеді. Ата- анамен біріге жұмыс істеу мақсатында әр жеке тұлғаның ереже дәптері болады. Бұл дәптерсіз әр оқушы тіл сабақтарында жүмы істеу мүмкін еместігін түсінуі керек. Әрбір жеке тұлға үшін бұл дәптер қазақ тілінен анықтама кітапшасы болып саналады. Бұл дәптерде: - Дыбыс жүйесі. Дыбыстың түрлері. - Буынның түрлері. - Үндестік заңы. - Жалғау түрлері. - Сөз таптарын ажырату. - Түйық етістік. - Шақ түрлері. Етістіктің болымды, болымсыз түрлерінің қолдану ерекшеліктері түсіндіріледі.Мұны « Жеке тұлғаға қазақ тілін үрету жолындағы грамматикалық жүйелілік» деп атап өттім. Осы жүйені негізге ала отырып, әр оқушы сөз-сөз тіркесі – сөйлемдерді орындап береді. Ата-ана да ереже дәптерінің көмегімен баланың үй тапсырмасын орындаудағы түсінбеген тұстарында көмекке келе алады. Осылайша жеке тұлға үйде де, сыныпта да өз бетінше тапсырма түрлерін орындай алады. Жеке тұлғаның білімін тексерудің әдістері көп. Соның бірі тақтада жұмыс жүргізу барысында орындаған тапсырмасын ашық ереже дәптерімен өзіне тексертемін, бағалатамын. Жіберген қатесіне ұқсас тапсырманы қайтадан орындатамын. Қатесі аз немесе мүлде болмайды. Оқушы миына шабуыл жасап, өз қатесін өзі көрсету әрекетімен мұғалім жұмысына бағыт береді. Берілген тапсырманы орындауынан жеке тұлға деңгейіне дейін сараптама жасап отырамын. Мұндай жүйе казақ тілі сабақтарында жеке тұлға белсенділігін арттыру жолында өте тиімді. Осылайша жеке тұлға мен мұғалім арасында тығыз байланыс орнатылады. Мұғалім жанашырлығын сезген жеке тұлға білмегенін сұрап алуға тырысып, ез бетінше әрекет етуге бағытталады. Үлгерімі жақсы оқушылар бір сәтке мұғалім рөлін атқарады. Ереже дәптеріне сүйене отырып, оған кемектесе алады. Өзара оқыту жеке тұлғаға оқушы мен мұғалім рөлін кезек орындауға, өзара қарым-қатынастағы білімін бекітуге мүмкіндік береді. Өзара көмек нәтижесінде жеке тұлға деңгейі өсіп отырады. I деңгейдегі тұлға II деңгейге, II деңгейдегі тұлға III деңгейге көтеріледі. Нәтижесінде тілдік құзыреттілік молайып, өзара қазақша сейлесуге тырысады. Мұндай өзара оқыту әрекеті жеке тұлға белсенділігін арттыруда өте тиімді. Жеке тұлға бойында қазақ тіліне деген қызығушылықты қалыптастырудағы ұстаз шеберлігі және ақпаратты технологияның әсері. Қазақ тілін үйрету жолында ақпаратты технологияны пайдалану жеке тұлғаның танымдық қызығушылығын арттырады. Ақпаратты технологияның көмегімен жеке тұлға танымдық қиыншылықты жеңуге бағыт алады. Мұғалім көмегіне сүйене отырып, біліктілі арттырады. Осылайша жеке тұлға бәсекеге қабілетті тұлғаға айналады. Бәсекеге қабілетті тұлға өзіндік білім алу жолы әрекеттенеді. Жеке тұлға белсенділігін арттыру жолында тіл маманы: - жеке тұлғаны қазақ тілінде таза сөйлету үшін қалай оқыту керек; - окыту үрдісінің тиімділігін қалай арттырсам деген ізденіс үстінде болады. Мұнда: Мұндағы оқушы - ортаңғы сатыдағы тұлға, мұғалім өзін-өзі жетілдіруші, жеке тұлға - ізденіс үстіндегі тұлға, яғни, менің қайтсем де қазақ тілін үйреніп, қазақша сөйлеуім керек деген ой жетегіндегі тұлға. Осындай ой жетегіндегі жеке тұлға үнемі ақпараттар технологиясын негізге ала отырып, мұғалім көмегіне жүгінеді. Себебі, мұғаліммен қарым-қатынасқа түскен жеке тұлға ақпаратты технологиядан алған білімін нақтылай түсе ҰБТ- ға дайындау кезінде сапалы білім беруі үшін мұғалым әр түрлі әдіс тәсілдер іздейді.Ұстаз алдына қойған талап оқушының білім деңгейін көтеру, білім сапасын жоғары деңгейге жеткізу, сапаны көтеру үшін жүйе қалыптастыру керек. Мұғалым оқушыға жоғары талап қояды.Ал оқушы өз алдына қойылған жауапкершілікті түсіну керек .Мұғалым білім беру үшін жаңа қолайлы тәсілдер меңгеру қажет. Мұғалім әр оқушыға ҰБТ – ға дайндық дәрежесін көрсететін диограмасын жасау керек, сол арқылы бала шешім шығарып отырады.Оқушылардың жетістіктерінің көрсететін мониторингін жасау қажет, білім сапасының өсу даму көрсету.Білім беруде оқушыға тиянақты дәлел қалыптастыру, балаға жетістікке жету үшін жағдай жасау және оны қызықтыру.Оқу үрдісі кезінде оқушы жетістіктерін көре отырып, біз оған көмек беруіміз керек.Оқушы жетістігін көрсете білуді үйренуі керек.Оқу барысында ҰБТ-ға дайындық кезінде, мұғалім оқушынің көңіл-күйіне көп назар аудару қажет. • Ұстаз дайындық кезінде оқушыға нем құрайлы қарамау керек. • Соңғы тесттік көрсеткіш нәтежесінен кейін оқушының жүріс-тұрысынан оң өзгерістер көрсеніз көтермелеп мақтап қою қажет. • Мұғалім оқушының жаңа табыстарына жағдай жасау қажет. • Оқушының мүмкіндіктеріне күнделікті сенім арту керек,және оған оны сендіру қажет. | |
| Просмотров: 912 | Комментарии: 2 | |
Пятница, 2024-12-20, 7:25 PM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|