Сарсенбаева А.Г.

Казахская литература
Тема: «Мағжан – ақын»
Внеклассное мероприятие в 9 классе

Первая гимназия
г. Петропавловск 2011 г.

Тақырыбы: «Мағжан – ақын»
Ой-қазығы: Мағжан – мәдениетті зор ақын.
Сондықтан бүгінгі күннің бар жазушысының ішінен
келешекке бой ұрып, артқы күнге анық қалуға
жарайтын сөз – Мағжанның сөзі.
(М.Әуезов)

Жүргізуші: - Қайырлы кеш, құрметті ханымдар мен мырзалар!
Бүгінгі ұлы күні бүкіл елімізге әйгілі ақын, атақты азамат, белгілі педагог – Мағжан Жұмабаевқа арналған.
(музыка )
1-ші оқушы: - Қазақ әдебиетінің ХХ ғасырда жарқын жұлдыздарының бірі – Мағжан Жұмабаев.
Өмірі мен өлеңі бір кезде аңызға айналған ақынның аты соңғы жарты ғасырда артық уақыт бойы айтылмайтын болған.
Мағжан Жұмабаев кім?
Жүргізуші: - Жүсіпек Аймауытов: «Мағжан – алдымен сыршыл ақын. Мағжан сөзіндей «тілге жұмсақ, жүрекке жылы тиетін»
үлбіреген нәзік әуез қазақтың бұрынғы ақындарында болған емес. Мағжан не жазса да сырлы, көркем, сәнді жазады...
ақынның өзі көрінбейтін өлеңдерін оқысаңыз да, еріксіз бір сезім туғызады. Әлде өкіндіреді, әлде мұңайтады, әлде
жылатады, әлде аятқызады, әлде есіркетеді, әлде жігер береді...» деп жоғары баға береді.
2-ші оқушы: - Арыстанмын, айбатыма кім шыдар?
Жолбарыспын, маған қарсы кім тұрар?
Көкте – бұлт, жерде – желмін гулеген,
Жер еркесі – желдің жөнін кім сұрар?
Жүргізуші: - Осының бәрі – асыл-тасудың, астамдықтың белгісі емес,
асылдықтың, жайдың жасыландай өткірліктің жөні. Ақын сөзі ащы
шындықтың айнасы болып отырған. Оны өзі түсінген де, білген де.
2-ші оқушы: - Жалынмын мен, келме жақын, жанарсың.
Тұлпармын мен, шаңыма ермей қаларсың.
Күл болсын көк, жемірілсін жер, уайым жоқ,
Көз қырымен күліп қана қарармын.
Жүргізуші: - Мағжан Жұмабаев - әдебиетте қайталанбас өзіндік қолтаңба
қалдырған дарынды тұлға. Жоғары білімді, Шығыс пен Батыстың
поэзиясын жетік білген ақын әдебиеттің, өткір тілді өлең сөзінің күші мен
қуатын жақсы түсінген. Ұлы Абай дәстүрін жалғастырып, өз өлеңдерінде
халықтың ауыр тағдыры өмірін шынайы суреттей білген.
2-ші оқушы: - Мен өлмеймін, менікі де өлмейді,
Надан адам өлім жоғын білмейді.
Өзім – патша, өзім – қазы, өзім – би,
Қандай ессіз не қылдың деп тергейді?
Жүргізуші: - Асыл сөздердің қадірменді иесі – зерделі оқушылар екенін
кәміл ұққан, ол – парасат қайнары, мейірбан жүректі туған елі еді. Мағжан
ақын бар өмірін, білгенін сол туған халқына, еліне арнаған да, сарнаған да.
2-ші оқушы: - Қазақ елі, бір ауыз сөзім саған:
Болғайсың, сыншы болсаң, әділ сыншы,
Кінәні жүрекке қой, қойма маған.
Жүргізуші: - Ақын шығармаларының негізгі тақырыбы – Ұлы Дала,
кейіпкері – халық. Туған жерін, туған халқын жанындай сүйген ақын бар
шығармашылығын соларға арналған.
3-ші оқушы: - ... Жүрген ескі заңымен,
Алдындағы малымен
Бірге жусап, бірге өрген,
Алаш деген елім бар.
Неге екенін білмеймін –
Сол елімді сүйемін!
Орманы жоқ, шуы жоқ,
Тауы да жоқ, суы жоқ,
Мәңгі өлік сахарасы
Сарыарқа деген жерім бар,
Неге екенін білмеймін –
Сол Арқамды сүйемін!
(оқушылар би билейді)
Жүргізуші: - Мағжан ақынның қандай шығармасын оқысақ та, біз оның
жүрек жылуын, махаббатын сезінеміз. «Бәрінен де сен сұлу» өлеңі
өзіндік халық арасына кең таралған. Біреулер бұл әннің авторы Мағжан
екенін біліп, біреулер білмей жаттап өсті.
(«Бәрінен де сен сұлу» деген әнді айту)
Жүргізуші: - Жастар тақырыбы да ақын қаламына тыс қалған жоқ.
Өлеңіндерінде болашақ білімді азаматтар қолыңда екенін сенімін
білдіреді.
4-ші оқушы: - Қарағым, оқу оқы, босқа жүрме!
Ойынға, құр қаларсың, көңіл берме.
Жасынан оқу оқып, өнер қуған
Жан жетпес көңілі жүйрік кемеңгерге.
Жүргізуші: - Ақын жырларында табиғат пен адамның жан дүниесі бірге
өріліп, бірге астасып жатады. Әлем құбылысы санамен, көңілмен үндесіп,
сұлу, сырлы, тіпті, кейде ақыл-ойға сыймайтын фантастикалық
суреттер көз алдына келеді.
5-ші оқушы: - Дала, Дала. Сар Дала!
Жапан түзде бір қара...
Шілде. Оттай ыстық күн.,
Дала-өлік. Жоқ бір күн,
Жерде жатыр тұншығып.
Жол жыландай иірілген,
Шаң ерініп, үйірілген,
Ешбір леп жоқ, тып-тынық.
Жүргізуші: - Мағжан Жұмабаевтың ақындық табиғаты Абайға да, онан
кейінгі ақындарға да ұқсамайды. Оның қайталанбас қолтаңбасы өзіндік,
айрықша екені дауыссыз.
6-ші оқушы: - Күншығыстан таң келеді – мен келем,
Көк күңіреңді: мен де көктей күніренем.
Жердің жүзін қараңғылық қаптаған,
Жер жүзіне нұр беремін. Күн берем.
Жүргізуші: - Мағжан Жұмабаевтың ақын болып, қалыптасу кезеңі қазақ
тарихындағы бір жағынан ояну, екінші жағынан жаңа жол іздеп дағдыру
дәуірімен тура келеді. Қазақ интеллегенциясының түсінігінде айқын
бір-ақ мәселе болды, ол – бостандыққа, теңдікке ұмтылу, халықтың
мәдениеті мен бақыты үшін күресу.
7-ші оқушы: - Алғы алашқа кұрбан болған ақ жаны,
Ақындықтың мұздай мөлдір маржаны.
Жат өлкенің топырағын жастанып,
Жатыр мұнда Жұмабайдың Мағжаны!
8-ші оқушы: - Аруанаша аңырат та асыл күй
Кәбіріне көздің ащы жасын құй!
Жұмабайдың Мағжаны деп таны да,
Ұлы Абайдың ұрпағы деп басыңды и!
9-ші оқушы: - Бойын көрнеп бұлықсыған бұла жыр,
Байтақ елдің жоғын жоқтап шығар ұл,
Жұмабайдың Мағжаны деп табын да,
Ұлы Абайдың жұрнағы деп ұға біл!
Жүргізуші: - Қазақ поэзиясына деген ұғымын байытқан Мағжан Жұмабаевқа
ғажайыптай өлеңдері үшін ризашылығымызды білдіреміз.
Ақынның көптеген өлеңдері, поэмалары, әңгімелері, аудармалары
кезінде шығып тұрған газет-журнал беттерінде, олар әлі толық жинала
қойған жоқ. Мұның бәрін ыждақатпен жинап, тыңғылықты, тиянақты
зерттеп Мағжан Жұмабаев мұрасын халық қолына жеткізу алдағы
күннің ісі.
Қоштасу – Назарларыңызға көп рақмет. Кош, сау болыңыздар!