Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » В помощь учителю » Казахский язык и литература |
Тақырыбы:«Абайдың сөз өнері арқылы тіл мәдениетін үйрену».
| Ұлы Абайдың «Болмасаң да ұқсап бақ, бір ғалымды көрсеңіз»деген сөзі, ақынның даналығын сөз етуге итермелейді. Өйткені,әр адам атауына Абай жақын. Оның ақындық өнеріне тамсанамын,ой толғамдарының тұң-ғиығын,Абай мектебінің білім,ізгілік мектебі тіл мәдениетіне итермелей-ді. Тіл мәдениеті дегеніміз не? Қазіргі заман талабына сай , мәднеиетті адамның бір көрінісі – тіл мәдениетінің жоғары болуы, дұрыс сөй-леп,сауатты жаза білуі. Әр адамның сөйлеу мәнерінен,сөз қолданысы-нан,тіл мәдениетінен,оның кім, қандай кісі екенін аңғару қиынға соқпай-ды.Бұл пікірге: «Сөзіне қарай кісіні ал,Кісіге қарап сөз алма»,- Абай сөз-дері дәлел. Абай – тілді ғажап өнер ретінде таныған және сол өнерді жетік мең-герген,жоғары бағалаған. Абай ақынның осы қасиеттерін үлгі етудің маң-ызы зор, себебі, қазір тіліміз өгейсіп,сөйлеу мәдениеті жадаң тартқан уа-қыт.Арамызда сөйлеген сөзі сылбыр,бөтен сөздерді жиі қайталап,сөзді дұрыс қолдана алмайтын, тіл қадірін кетіруші адамдар көп кездеседі.Қазіргі кезде тіл мәдениетімен айналысып жүрген ғалым-зерт-теушілеріміз аз емес. Яғни, тіл мәселесі әліде қарастырылуда. Тілге құр-мет – сол тілді білумен ғана шектелмеуі тиіс.Сөйлеуші сөз жақсысын дұ-рыс тере білуі,таңдап қолдануы,ойын дәл,анық жеткізе білуі қажет. Осы айтылған сөздерге Абайдың мына өлең жолдары дәлел: «Өлең сөздің патшасы,сөз сарасы, Қиыннан қиыстырарер данасы. Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп, Теп –тегіс жұмыр келсін айналасы,» Абайдың сөз зергері,үлкен стилист,классиктігінің негізі осында деп біле-мін.Ұлы ақынның сынды көркем сөз шеберінің тіл туралы айтқан пікірі: «Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы, Ол ақынның сөз білмес бишарасы,»- деп тіл қадірін кетірушілерге соққы береді. Тіл тазалығын сақтау –ана тілін ардақтайтын әр азаматтың қасиетті борышы. Көбіне,айтар ойын шашыратып,тілді шұбарлап.айтар көрікті ой-дың өңін қашырады,мәселе,ойындағысын түсінікті,жүйелі түрде жеткізе білу. Дұрыс сөйлеуге дағдылану,тіл мәдениетінің шыңына жету жеңіл емес.Бұл негізі отбасында, бала-бақшада,мектепте қазақ тілін жүйелі оқу,үйрену, тіл дамыту,сауатты жазу арқылы жетіледі. Қоршаған орта, көркем шығармалар,шешендік сөздер,радио,теледидар – тілді,тіл мәдени-етін шыңдаудың тамаша жолы «Көкірегі сезімді,тілі орамды» болашақ-тың қалыптасуына майталман сөз шеберлерінің,әйгілі шешендердің мұра-ларын өнеге ету септігін тигізеді. Абайдың зергерлігіне,даналығына әжесі Зере мен шешесі Ұлжанның ақын-жыраулардың көркем шығармалардың әсері болған, Абайдың әжесі мен шешесінің тілдік тәрбие беруі қазіргі ата-аналарға өнегелі үлгі болса деймін. Тіл мәдениетін арттыру үшін , мақал –мәтелдерді қолдана білу сөз- дің ажарын кіргізіп,тілдің әсерлі болуына септігін тигізеді. Ақын халық мақал-мәтелдерінің кейбірін сол қалпында қолданса,ал «еңбек етсең, емерсің», «жарлының бір тойғаны – шала байығаны» - деген халық мақалдарының мағынасын сақтай отырып,өзгертіп құраған. « Еңбек етсең,ерінбей Тояды қарның тіленбей ». «Бір тойған -шала байлық». Абай қазақтың әдеби тілін осындай көркем, бейнелі сөздермен мей-лінше байытты, сондықтан ақын шығармашылығын оқи отырып,сөйлеу мәдениетін, сөз мәдениетін меңгеру мүмкін. Нақтылай келе, тіл мәдени-етін көтеру – тіл байлығын меңгеру, оларды ұтымды,дұрыс пайдалану. Бұл тұрғыда мектепте қазақ тілі мен әдебиеті пәндерін, Абай тану сабақ-тарында ақын мұраларын үлгі етіп, тапсырма түрлерін түрлендіруге болады. | |
| Просмотров: 5793 | |
Четверг, 2024-12-19, 5:48 AM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|