Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » В помощь учителю » Казахский язык и литература |
Сабақ тақырыбы: Қара қазан, сары бала қамы үшін.
| Сабақ тақырыбы: Қара қазан, сары бала қамы үшін. Автор учитель казахского языка и литературы ГУ "СОШ №36" г.Семей Алимкулова Акмарал Курмангалиевна. Сабақ мақсаты: а) Махамбет бастаған шаруалар көтерілісінің тарихын, ақын өлеңдеріндегі реализмді ұғындыру және өлеңдеріндегі идеялық тақырыптың мазмұнын ашу. ә) Оқушының ой өркендігін ояту, көркем сөз айырмашылықтарын тапқызып, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру. б) Оқушыларды Махамбет өлеңдері арқылы елін сүюге, ақын бойындағы ізгі қасиеттерді бойларына дарыту, батылдыққа баулу. Сабақ әдісі: топтау, ой-талғау, логика, сұрақ-жауап, тестілеу. Сабақтың түрі: Аралас сабақ. Сабақ көрнекілгі: мультимедиялық тақта, ақын портреттері, үлестірмелі қағаздар, компьютер, электронды оқулық. Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ тілі, музыка. Пайдаланған технология: сын тұрғысынан ойлау, ақпараттық коммуникативті технология Сабақ барысы. І. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды түгелдеп, сабаққа даярлығын тексеру. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: Махамбеттің балалық шағы мен өмірі. I. Тапсырма: Компьютермен тест жұмысы (3 оқушы) 1-оқушы. 1. Махамбет қай жылы туған? . 1816 ж. . 1806 ж. . 1803 ж. . 1805 ж. 2. Махамбет қай жылы түрмеге қамалды? . 1816 ж. . 1829 ж. . 1810 ж. . 1836 ж. 3. Махамбеттің жан досы кім? . Исатай . Жәңгір . Талқы . Байжан 4. Қиялымоладағы айқас қай жылы басталды? . 1829 ж. . 1816 ж. . 1830 ж. . 1836 ж. 5. Махамбеттің Исатай атынан шығарған өлеңін көрсет. . Қызғыш құс . Ереуіл атқа ер салмай . Әй, Махамбет жолдасым . Мұңайма 2-оқушы. 1. Патша үкіметінің Гекке бастаған қанды айқасты бейнелейтін өлеңін көрсет. . Соғыс . Ереуіл атқа ер салмай . Мұңайма . Арыстан еді-ау Исатай 2. Махамбет қанша жасында дүние салады? . 38 . 25 . 32 . 42 3. Махамбет қай тілдерді жақсы меңгерген? . Қырғызша, татар . Арабша, орысша . Түрікше, моңғолша . Парсы, латын 4. Махамбет қай жылы дүние салады? . 1812 ж. . 1813 ж. . 1846 ж. . 1844 ж. 5. Батырдың анасының аты кім? . Айман . Ұлжан . Қарлығаш . Қосуан 3-оқушы. 1. Махамбет руы кім? . Берім . Бөлтірік . Керей . Бабыр 2. Исатай тұлпарының аты не? . Байшұбар . Ақтабан . Құлагер . Сарымоншақ 3. Ақын өміріне зерттеу жүргізіп, сүйегін тапқан антрополог ғалым. . Н. Шаяхметов . Н. Әбуталиев . М. Шаханов . О. Сүлейменов 4. «Махамбет даласы» өлеңінің авторы кім? . О. Сүлейменов . М. Шаханов . Ғ. Қайырбеков . Қ. Мырзалиев 5. Исатай қай жылы қаза табады? . 1901 . 1838 . 1834 . 1836 ІІ. Тапсырма үлестірме қағаз арқылы 1. Махамбет өмірінің сол кездегі саяси-әлеуметтік жағдаймен байланыстылығы туралы айт. 2. Махамбет шығармашылығына байланысты М. Әуезов қандай пікір айтты? 3. Исатай қағазы Махамбетке қалай әсер етті? 4. Махамбеттің түрмеге қамалуы туралы айт. 5. «Әй, Махамбет жолдасым» өлеңі қай кезде шығарған? 6. Махамбеттің балалық шағы туралы не білесің? 7. Махамбеттің күйлері туралы не білесің? ІІІ. Жаңа сабақ: «Қара қазан, сары бала қамы үшін» Алғашқы сөз тарих пәні мұғаліміне беріледі. (Исатай мен Махамбет бастаған шаруалар көтерілісіне тоқталу 2-3 мин.) Исатай мен Махамбетке «ереуіл атқа ер салдырған да», «егеулі найза қолға алдырған да», «беркініп садақ астырған да» сол – «қара қазан, сары бала қамы». Олар «Еділ бойы ен тоғайға ел қондыруды, жағалай жатқан сол елге мал толтыруды», елге еркіндік, молшылық әперуді армандады. Осы кездегі «Қызғыш құс» атты өлеңінде еліне, халқына деген сезімін Ау, Қызғыш құс, қызғыш құс, Ел қорыған мен едім, Мен де айырылдым елімнен. Көл қоыған сен едің, Сен де айырылдың көліңнен – деген психологиялық параллелизм арқылы барынша тебіреніп, тамаша бейнелеген. Қызғыш құстың көлсіз, ақынның туған жерінсіз тіршілігі жоқ екенін байқаймыз. Сені көлден айырған – Лашын құстың тепкіні: Мені елден айырған Хан Жәңгірдің екпіні; деп қас жауының кім екенін айқын аңғартады. Сонымен қатар Махамбет өлеңдерінде романтизм элементі жиі кездеседі. Ол – көпшілікті күреске шақыратын оптимисттік, прогресшіл реолизм. Мысалы, «Ереуіл атқа ер салмай» өлеңінде көрінеді. Бұл өлеңінде сары уайымның (пессимизмнің) ұшқыны да жоқ, тура күреске шақырады. Тағы бір өлеңінде ол осы пікірін бұдан да гөрі ашық айтады: Беркініп садақ асынбай, Біріндеп жауды қашырмай. Қасарысқан жауына, Қанды көбір жұтқызбай, Ерлердің ісі бітер ме?! – деп, күрес мақсатын айқын танытады. Махамбет ел үшін еңіреген ерді аңсаған. Ол: Асыл ердің баласы жауды күреске шыдамай, көзін салар қияға», - деп, бүкіл жырында ерлікті ту еткен. Сондықтан да оның жырларында Исатай тұлғасы ерекше бейнеленген. Исатай бейнесі ақын жырларында асқын шеберлікпен өрнектелген. ХІХ ғ. бірінші жартысындағы әдебиетте адам образын сомдауда Махамбет тамаша шеберлік танытқан. IV. Сабақты бекіту: Өлеңдерін мәнерлеп оқыту. «Мұңайма», «Мұнар күн», «Тарланым» V. Екі жақты түсініктеме күнделігі: Дәптерлермен жұмыс. Өлеңнен үзінді Оқушының пікірі Ой-тұжырым Таудан мұнартып ұшқан тарланмын, Арыстаным көп болды-ау, Саған да менің арманым! Қол бастаған ержүрек Исатай батырды арыстанға, тарланға балайды. Отан – елдің анасы, Ел – ердің анасы. Отан үшін күрес – Ерге тиген үлес. VI. Топтастыру стратегиясы бойынша бір шумақ өлең шығару. Бес жолды өлең құрастыру (сын тұрғысынан ойлау) 1. Зат есім. Махамбет 2. Сын есім. жалынды, ержүрек 3. Етіс. сынады, қорғады, ұйымдастырды 4. Мағын. сөйлем. Ер Махамбет жалынды ақын 5. Дауылпаз ақын. VII. Сабақты қорыту: Ақынның «Баймағамбет сұлтанға айтқан» өлеңінен үзінді оқып, өмірмен байланыстыру арқылы сабақтың тәрбиелік мәнін ашу. «Еділдің бойы ен тоғай, Ел қондырсам деп едім. Жағалай жатқан сол елге, Мал толтырсам деп едім», - деп еңіреген есіл ер өз арманын өлеңімен өрнектеген. Бабамыздың елім, жерім деп еміренген осы арманы ғасырлар жаңғырығымен жаңа ұрпақ толқынына да келіп жетті. VIII. Үй тапсырмасын беріп, оқушы білімін бағалау. 1. «Исатай мен Махамбет өкіне ме екен өлдім деп» тақырыптық ой-толғау жазу. 2. «Қызғыш құс» өлеңін жаттау. Өлеңнен үзінді Оқушының пікірі Ой-тұжырым Таудан мұнартып ұшқан тарланмын, Арыстаным көп болды-ау, Саған да менің арманым! Қол бастаған ержүрек Исатай батырды арыстанға, тарланға балайды. Отан – елдің анасы, Ел – ердің анасы. Отан үшін күрес – Ерге тиген үлес. Бес жолды өлең құрастыру (сын тұрғысынан ойлау стратегиясы) 1. Зат есім. Махамбет 2. Сын есім. жалынды, ержүрек 3. Етіс. сынады, қорғады, ұйымдастырды 4. Мағын. сөйлем. Ер Махамбет жалынды ақын 5. Дауылпаз ақын. | |
| Просмотров: 6828 | | |
Четверг, 2024-12-19, 12:20 PM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|