Коллеги - педагогический журнал Казахстана
Учительские университеты
| Главная » Статьи » В помощь учителю » Дошколенок |
Ойын арқылы бала тілін дамыту
| Ойын балалар үшін айналадағыны танып білу тәсілі. Ойынның негізгі ерекшелігі - балалар үн-түнсіз ойнамайды. Тіпті бала жалғыз болғанның өзінде де сөйлесіп жүреді. Ойын процесінде сөйлесу қарым-қатынасы үлкен роль атқарады. Сөйлесе жүріп, балалар пікірлесіп, әсер алысып, ойынның түпкі ниеті мен мазмұнын анықтайды. Ойынның,негізгі құрылымдық элементтері мыналар: ойынның өзінен туатын және балалар жасайтын немесе ересектер ұсынатын ойын ережесі. Ойынньң түпкі ниеті - бұл балалардың нені және қалай ойнайтынының жалпы аныктамасы. Мысалы: «Дүкен», «Аурухана», «Ұшкыштар», «Отбасы», «Балалар бақшасы» және т.с.с болып ойнайды. Ойынның сюжеті, мазмұны - бұл оның жанды тулғасын құрайтын, ойын әрекеттерінің, балалардың өзара қарым-қатынастарының дамуын, көп жақтылығын және өзара байланысын аныктайды. Ойынның мазмұны оны қызықты етеді, ойнауға ықылас пен ынтаны қоздырады. Ойын процесінде балалардың өздері ойнаушылардың міңез-құлқы мен өзара қарым-қатынастарын анықтайды және реттейтін ереже белгілейді. Ойын бала үшін нағыз өмір. Олай болса тәрбиеші ойынды ақылмен ұйымдастыра білуі қажет. Ол балаларға жақын болуға, олардың ойындарының сүйікті қатысушысы болуға тиіс. Ойын көбінесе серуен кезінде ұйымдастырылады. Сондыктан аулада арнаулы құрылыстар, ғимараттар (кемелер, автобустар), көптеген құрылыс материалдары күректер, доптар, секіргіштер болуға тиіс. Ойын сонымен бірге сабак кезіндегі оқытумен де тығыз байланысты. Ойын ешқашанда өзінің қызықтылығын жоғалтпайды, тек оның мазмұны, сипаты өзгереді. Ойындар мазмұнына қарай, өзіне тән ерекшеліктеріне қарай сюжетті-рольді, драматизиялық, дидактикалық құрылыс ойындары, қимылды ойындар, ұлттық ойындар болып бөлінеді. Сюжеті рольді ойындар мектепке дейінгі балаларға тән, ең сипатты ойындар болып табылады. Ол балалар өмірінде елеулі орын алады. Сюжетті - рольді ойындарының ерекшелгі сол, оны балалардың өздері жасайды. Ойынның дербес әрекеті айкын өнерпаздық және шығармашылық сипатта болады. Бұл ойындар ұзак та қысқа да болуы мүмкін. Сюжетті - рольді ойында бейнелеу құралы роль мен ойын әрекеттері болып табылады. Мысалы: «Дукен» ойынын ойнағанда балалар сатушы мен сатып алушының әрекеттеріне, ал «Аурухана» ойынын ойнағанда дәрігер мен науқастың әрекеттеріне еліктейді. Драматизиялық ойындарда мазмұн, рольдер, ойын әрекеттері қандай да бір әдеби шығарманың, ертегінің т.б. сюжеті мен мазмұнына сәйкес болады. Ол сюжетті - рольді ойынға ұқсас. Драматизия ойынында балаға қандай болсын айқын тәсіл көрсетпеу керек ол үшін ойынның шын мәнінде ойын болғаны дұрыс. Құрылыс ойыны - балалар әрекетінің бір түрі. Оның негізгі мазмұны қоршаған өмірді алуан түрлі құрылыстарды және соларға байланысты іс - әрекеттерді бейнелеу болып табылады. Құрылыс ойыны бір жағынан сюжетті - рольд: ойынға уқсас келеді, және соның бір түрі деп қаралады. Олардың қайнар көзі біреу - қоршаған өмір. Балалар ойын үстінде кетрлер, стадиондар, театрлар, цирктер т. б. 1р1 курылыстар салады. К,урылыс ой- ындарында олар коршаган заттардьщ, Курылыстардын кешпрмесж жасап, КУР бейнелеп кана коймайды, сонымен б1рге ездержщ шыгармашылык ойын, жобалык мждеттержщ езжд1к шенпмж енпзедк Дидактикалык ойын формасы юшкене балаларга мейлжше тен окыту формасы болып табылады. Ойын елец мен кимыл- ды уштастыру непзжде журпзтедк Мыса л ы: « С и к ы р л ы ка^пактыц сырын ашайык» деген ойында ересек топтарда тэрбиеш! балаларды зат туралы айта бтуге уйрету, олардьщ жуйел! сейлеу Каб1лет1н дамы ту мшдетш алга кояды. Ойын мшдет! - какпактьщ астында не бар екежн б I л у. Дидактикалык ойынньщ нвтижеа кандай жолмен болса да ету емес, балардьщ 61л 1мдI игеру, акыл - ой кызметж дамыту- да, езара карым-катынас жасауда жеткен жет!ст1ктершщ керсетмил. Дидактикалык ойындарда да балалардьщ алдына кандай да б|р мждеттер койылады, оларды шешу ушш назарды жумылдыру, ер|кт1 зейж кою, ережеш ой елепнен етк1зе б!лу т.б. Олар балалардьщ туйсшу жене кабылдау кабтетж дамытуга, угымдарын калыптас- тыруга, бIлIмдI мецгеруше кемектеседк Дидактикалык ойындар айналамен табигат- пен таныстыру сабагында жш колданыла- ды. Дидактикалык ойындар топ белмесжде, аул ада, залда, учаскеде етк1з1лед|. Дидактикалык ойынньщ орта- лыгы ойыншыктар мен ойын куралдары. Эрб]р топта дидактикалык тургыдан жабдыкталган куыршак, оньщ кундел1кт1 тутынуына керект! барлык заттардыц комплекттер! болу керек. Стол уел ой- ындарга лото, домино, такырыптык ойындар («Кайда не есед!?» «Бул к!мге керек?» т.б.) пазылдар, легол ар.кимыл бел сен Д1Л1Г1Н, епт1л1кт1 талап ететж ойындар («Ушатын какпактар», «К,аздьщ балапаны», «Нысанага типз»т.б.), мозаика типтес ойындар жатады. Ересек топтагы балалар ушш кагазга басылган стол устшде ойналатын ойын кызыкты келед|. Оларга табигат кубылыстары, кел1ктщ алуан турлер! (к1м не бтедк не- мен журед|, немен жузед|, немен ушады?) бейнеленген, ертегтердщ кешпкерлер! кимыл керсетед!. Кимыл ойындары балалардьщ козгалы- сын жупру, сек1ру, ермелеу, лактыру, кагып алуды жаттыктыруга, дамытуга жене жет1лд|руге мумкждт бередк Кимыл ойындары баланыц жуйке - психикалык дамуына, жеке басыныц аса мацызды са- лаларыныц калыптасуына да улкен веер етед|. Кимыл ойында ережелер уйымдас- тырушы роль аткарады, олар ойынньщ барысын, жуйел1л1г1н, ойнаушылардыц карым - катьжасын, баланыц м ш е з - кулкын аныктайды. Кимыл ойындары уйдщ 1Ш1нде жэне серуен кезшде б1рнеше баламен немесе букт топпен етк131лед|. Олар сондай - ак дене шынык- тыру сабактарыныц курамына енедг. Балалар ойынды игерген соц ездИнен ой- най алады. Кимылды ойындарды улттык ойындар жел1С1нде уйымдастыруга болады. Мысалы: «Сокыр теке», «Кекпар», «Асык», «Бэйге», «Такия тастамак» т.б. ойындар жатады. Бала вм1ржщ кезец| ойын аркылы жетшедк Сол сиякты ойындар да топта жас ерекшел1пне сай журпзтедкОйын балаларга сабакта да, серуенде де ете кажет, ттт1 бала жай дем алып отырганныц езжде де ойын устжде болады. Кимылды ойындар баланыц барлык жас кезецжде етеді | |
| Просмотров: 666 | Комментарии: 1 | |
Среда, 2024-12-25, 10:21 AM
Приветствую Вас Гость
Приветствую Вас Гость
Форма входа |
|---|
Социальные закладк |
|---|
Поиск |
|---|
Друзья сайта |
|---|
Теги |
|---|
Статистика |
|---|